NGUỒN:
Ngày 27/11/2024 tại Hà Nội, Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp cùng Hội đồng Lý luận Phê bình Văn học Nghệ thuật Việt Nam và Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tổ chức Hội nghị Lý luận Phê bình Văn học lần thứ V với chủ đề "50 năm Văn học Việt Nam từ 1975: Thành tựu và Xu thế", nhà thơ Mai Văn Phấn đã đọc tham luận: "Cảm thức đức tin trong thơ Công giáo Việt nam từ 1975 đến nay". Ông là nhà thơ Việt Nam đương đại có nhiều thành tựu trong và ngoài nước.
Vincent Mai Văn Phấn, sinh năm 1955, tại giáo họ Tuân Hóa, thuộc giáo phận Phát Diệm (Kim Sơn – tỉnh Ninh Bình). Ông là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hội viên Hội Nhà văn Hải Phòng, hiện sống và sáng tác tại thành phố Hải Phòng.
Ông nói về những bước đầu tiên hành trình thi ca của mình: "Tôi sinh ra trong một gia đình Công giáo. Từ thuở ấu thơ, bà nội tôi chính là vị thừa sai đầu tiên đã rao giảng Phúc Âm cho tôi, dạy tôi biết yêu thương, tha thứ và sống cho tha nhân. Từ ấy, tôi được sống, được chiêm ngẫm ý nghĩa của các Bí tích trong Công giáo cùng kinh bổn và những bài thánh ca. Đồng thời, qua những câu chuyện dân gian mà bà tôi thường kể, những câu ca dao, làn điệu dân ca và đồng dao ở vùng quê Bắc Bộ, tôi say mê những câu chuyện ly kỳ và hấp dẫn trong dân gian, được thưởng thức những tác phẩm văn học tiêu biểu của một số dân tộc qua các thời đại. Những năm tháng ấy đã mở ra trong tôi một thế giới tuyệt đẹp, ở đó không có những thói hư, tật xấu của con người, nơi cái thiện luôn chiến thắng cái ác, sự chân thật thường lấn át những điều gian dối..." [1]
Mai Văn Phấn đã xuất bản 19 cuốn sách tại Việt Nam và 34 cuốn ở nước ngoài, gồm các tập thơ, sách phê bình và tiểu luận, sách dịch.
Ông là một khuôn mặt thơ có vẻ đẹp riêng của thơ Việt đương đại, và là nhà thơ Việt trong nước được độc giả nhiều nước trên thế giới quan tâm. Thơ của ông thuộc dòng "Thơ Trẻ" cách tân đầu thế kỷ XXI, đến nay ông vẫn trung thành với con đường cách tân ấy để đem thơ ca Việt Nam hội nhập với thơ ca thế giới. Thơ của ông được dịch sang hơn 40 ngôn ngữ.
SÁCH XUẤT BẢN TRONG NƯỚC:
• "Gọi xanh" (thơ, NXB Hội Nhà văn, 1995);
• "Cầu nguyện ban mai" (thơ, NXB Hải Phòng, 1997);
• "Nghi lễ nhận tên" (thơ, NXB Hải Phòng, 1999);
• "Người cùng thời" (trường ca, NXB Hải Phòng, 1999);
• "Vách nước" (thơ, NXB Hải Phòng, 2003);
• "Hôm sau" (thơ, NXB Hội Nhà văn, 2009);
• "và đột nhiên gió thổi" (thơ, NXB Văn học, 2009);
• "Bầu trời không mái che" (thơ, NXB Hội Nhà văn, 2010);
• "Thơ tuyển Mai Văn Phấn". NXB Hội Nhà văn, 2011;
• "hoa giấu mặt" (thơ, NXB Hội Nhà văn, 2012);
• "Bầu trời không mái che" / "Firmament Without Roof Cover" (thơ song ngữ Việt-Anh. NXB Hội Nhà văn tái bản lần hai, 2012). Dịch giả: Trần Nghi Hoàng. Biên tập: Frederick Turner (Hoa Kỳ);
• "Vừa sinh ra ở đó" (thơ, NXB Hội Nhà văn, 2013);
• "Bầu trời không mái che" (thơ song ngữ Việt-Pháp. Tái bản lần thứ 4, bổ sung bản Pháp ngữ "A Ciel Ouvert". Dịch giả: Bùi Thị Hoàng Anh và Jean-Michel Maulpoix (Pháp). NXB Hội Nhà văn, 2013);
• "Zanore nê vesê / Những nguyên âm trong sương sớm" (thơ song ngữ Việt-An-ba-ni. NXB Hội Nhà văn tái bản lần hai bổ sung bản Việt ngữ, 2014);
• "The Selected Poems of Mai Văn Phấn" (thơ tuyển tiếng Anh. NXB Hội Nhà văn, 2015);
• "thả" (thơ, NXB Hội Nhà văn, 2015);
• "Không gian khác" (phê bình, tiểu luận. NXB Hội Nhà văn, 2016);
• "Lặng yên cho nước chảy" (thơ, NXB Hội Nhà văn và Công ty Sách Nhã Nam, 2018);
• "Thời tái chế" (trường ca, NXB Hội Nhà văn, 2018);
• "Thời tái chế / Era of Junk" (trường ca song ngữ Việt-Anh. NXB Hội Nhà văn và Nhà sách Tao Đàn tái bản lần hai, 2019);
• "Nhịp điệu vẽ lối đi" (phê bình, tiểu luận. NXB Hội Nhà văn, 2024).
(Tác giả không viết hoa nhan đề 3 tập thơ: "và đột nhiên gió thổi", "hoa giấu mặt", "thả")
SÁCH XUẤT BẢN NƯỚC NGOÀI:
• "Những hạt giống của đêm và ngày / Seeds of Night and Day" (thơ song ngữ Việt-Anh. NXB Page Addie Press, Anh quốc; 2013). Dịch giả: Lê Đình Nhất-Lang. Biên tập: Susan Blanshard (Anh quốc);
• "Buông tay cho trời rạng / Out of the Dark" (thơ song ngữ Việt-Anh. NXB Page Addie Press, Anh quốc; 2013). Dịch giả: Nguyễn Tiến Văn. Biên tập: Susan Blanshard (Anh quốc);
• "Zanore nê vesê" ("Những nguyên âm trong sương sớm", thơ tiếng An-ba-ni. NXB Botimet M&B của An-ba-ni, 2014). Dịch giả: Gjekê Marinaj (Hoa Kỳ / An-ba-ni);
• "Ra vườn chùa xem cắt cỏ / Grass Cutting in a Temple Garden" (thơ song ngữ Việt-Anh. NXB Page Addie Press of United Kingdom, Australia, 2014). Dịch giả: Lê Đình Nhất-Lang. Biên tập: Susan Blanshard (Anh quốc);
• "Bầu trời không mái che / A Ciel Ouvert" (thơ song ngữ Việt-Pháp. NXB Page Addie Press, Anh quốc, 2014);
• "บุษบาซ่อนหน้า / hidden face flower / hoa giấu mặt" (thơ 3 ngôn ngữ Việt-Thái Lan-Anh. NXB Artist's House, Thái Lan, 2014). Dịch giả: Pornpen Hantrakool (Thái Lan);
• "Yên Tử Daginin Cicegi" ("Bông hoa Yên Tử" (thơ tiếng Thổ Nhĩ Kỳ. NXB Siirden Yayincilik, Thổ Nhĩ Kỳ, 2015). Dịch giả: Müesser Yeniay (Thổ Nhĩ Kỳ);
• "आलाप प्रतिलाप" ("Âm vọng của Aalap". Thơ tiếng Hin-đi. NXB Kritya, Ấn Độ, 2016). Dịch giả: Rati Saxena (Ấn Độ);
• "Дba kpылa / Đôi cánh". Thơ song ngữ Việt-Nga. NXB "Hohnapeлb", Max-cơ-va, 2016. Dịch giả: Elizaveta Kozdoba và Svetlana Glazunova (Nga);
• "Bapnjaunje y knwhojhohn" ("Biến tấu đêm mưa". Thơ tiếng Serbia. NXB Aлma, Beorpaд, Cộng hòa Serbia, 2017). Dịch giả: Milutin Đurickovic, Milica Miljkovic và Jelena Radulovic (Serbia);
• "Echoes from the Spiral Galaxy" ("Âm vọng từ thiên hà hình xoắn". Thơ tiếng Anh. NXB Mundus Artium Press, Hoa Kỳ, 2017). Dịch giả: Hồ Liễu. Biên tập: Susan Blanshard (Anh quốc);
• "Hôstens hastighet" ("Nhịp mùa thu". Thơ tiếng Thụy Điển. NXB Tranan, Thụy Điển, 2017). Dịch giả: Erik Bergkvist và Maja Thrane;
• "সত্যের সন্ধানে" ("Nơi kiếm tìm chân lý". Thơ tiếng Bengali, Ấn Độ). NXB Underground Literature, Kolkata, 2018. Dịch giả: Mousumi Ghosh (Ấn Độ);
• 대양의 쌍둥이 ("Sinh đôi trong đại dương". Thơ tiếng Hàn, in chung với nhà thơ 고형렬 / Ko Hyung-Ryul). NXB 시와 표현 (Poetry & Expression) của Hàn Quốc, 2018. Dịch giả: Bae Yang Soo (Hàn Quốc);
• حيث تتسع السماء ("Nơi trời rộng"). Thơ tiếng Ả-Rập. NXB Alfarasha, Cô-oét, 2019. Dịch giả: Raed Anis Al-Jishi (Ả rập Xê út);
• "Bpemr ytnлr / Thời tái chế". Trường ca song ngữ Nga-Việt. NXB Uehtp дyxobhoro boзpoждehnr Yephoзemhoro kpar, Vô-rô-nhét, Nga, 2020. Dịch giả: Anna Popova. Biên tập: Galina Umyvakina & Anastasia Streletskaya;
• "Âra des Mülls / Era of Junk" ("Thời tái chế"). Trường ca song ngữ Đức-Anh. NXB Shaker Media, Đức, 2020. Dịch giả: Elvira Kujovic;
• "Kaboxat дabpn" ("Thời đại vô cảm". Thơ tiếng U-zơ-bêk. NXB Яhrn acp abлoдn, 2020). Dịch giả: Maruf Tashpulatov, A'zam Obidov, Go'zal Begim, Zulkhumor Orifjonova, Mirzahid Muzaffar;
• "Kapanahunan ng Basura" ("Thời tái chế"). Thơ tiếng Phi-líp-pin. NXB University of the Philippines Institute of Creative Writing và The Freelipiniana Online Library xuất bản, 2020. Dịch giả: Eden Soriano Trinidad;
• "재 처 리 시 대" ("Thời tái chế"). Thơ song ngữ Hàn-Việt. NXB 이도훈 (Dohun), 2020. Dịch giả: Ahn, Kyong-hwan;
• "और उड़ चला मन पांखी" ("Và trái tim bay đi"). Thơ tiếng Hin-đi. NXB Notion Press, Ấn Độ, 2020. Dịch giả: Neetta Porwal (Ấn Độ);
• „Hoboroдnwho kaneњe„ ("Tắm đầu năm") của Mai Văn Phấn in chung với „Зayyдeh bapyt„ ("Thuốc súng hoang mang") của Raed Anis Al-Yishi. Thơ tiếng Macedonia. NXB Center of Culture "Aco Karamanov" Radovish, 2020. Dịch giả: Daniela Andonovska-Trajkovska;
• "लाल आत्माएं" ("Những linh hồn thẫm đỏ"). Thơ tiếng Hin-đi. NXB Hind Yugm, Ấn Độ, 2021. Dịch giả: Neetta Porwal (Ấn Độ);
• "Onhnhr tyfnлrah kyhn" ("Ngày sinh của mặt trăng"). Thơ tiếng U-zơ-bêk. NXB Arjumand Media, 2021). Dịch giả: Maruf Tashpulatov, Mansur Jumaev, A'zam Obidov, Go'zal Begim, Zulkhumor Orifjonova, Mirzahid Muzaffar;
• "Yлeteл ha paccbete" ("Bay đi lúc bình minh"). Thơ tiếng Nga. NXB "Yetыpe" (Saint Petersburg, Nga), 2021. Dịch giả: Svetlana Savitskaya, Anna Popova, Dmitry Burago, Elizaveta Kozdoba, Svetlana Glazunova;
• "Skrottid" ("Thời tái chế"). Thơ tiếng Thụy Điển. NXB Tranan, Thụy Điển, 2022. Dịch giả: Tobias Theander. Biên tập: Erik Bergkvist;
• "Gün dogarkan" ("Mặt trời mọc"). Thơ tiếng Azerbaijan. NXB Baki, Azerbaijan, 2022. Dịch giả: Afaq Sixli. Biên tập: akbar Qosali;
• "Oдлeteo y cbntaњe" ("Bay đi lúc bình minh"). Thơ tiếng Serbia. NXB "Uehtap зa kyлtypy Bpayap" Cộng hòa Serbia, 2024. Dịch giả: Valentina Novkovic;
• "Esto dijo una cabra" ("Lời con dê"). Thơ 3 câu tiếng Tây Ban Nha. NXB "La Garúa Poesía", Tây Ban Nha, 2024. Dịch giả: Phạm Long Quận (1963 – 2019). Biên tập: Víctor Rodríguez Núnez (Hoa Kỳ – Cuba);
• "Esto dijo una cabra" ("Lời con dê"). Tuyển thơ tiếng Tây Ban Nha. NXB BUAP (Benemérita Universidad Autónoma de Puebla, Mê-hi-cô, 2024. Dịch giả: Phạm Long Quận (1963 – 2019). Biên tập: Víctor Rodríguez Núnez (Hoa Kỳ – Cuba);
• "Where the Lava Flows" ("Nơi nham thạch chảy qua"). Thơ tiếng Anh, in chung cùng nhà thơ Sourav Sarkar (Ấn Độ). NXB "Independently published" Ấn Độ, 2024.
SÁCH DỊCH:
• "Haзobn nmr Bora / Xưng danh Thiên Chúa". Tiểu thuyết song ngữ Nga-Việt của Svetlana Savitskaya. Mai Văn Phấn dịch từ tiếng Nga sang tiếng Việt. NXB Học viện N.E. Zhukovsky, Max-cơ-va, 2023;
• "Giải mã sự dịu dàng". Thơ của Valentina Novkovic (Cộng hòa Serbia). Mai Văn Phấn dịch từ tiếng Nga sang tiếng Việt. NXB Hội Nhà văn, 2024.
***
Tháng 12/2012, tập thơ "Firmament Without Roof Cover"(("Bầu trời không mái che") trở thành 1 trong 100 tập thơ bán chạy nhất của Amazon. Tháng 6/2014, 3 tập thơ vào top 10 trong 100 tập thơ châu Á bán chạy nhất trên Amazon, gồm: 2 tập thơ song ngữ Việt-Anh ("Ra vườn chùa xem cắt cỏ / Grass Cutting in a Temple Garden"; "Những hạt giống của đêm và ngày / Seeds of Night and Day") và 1 tập thơ song ngữ Việt-Pháp ("Bầu trời không mái che / A Ciel Ouvert").
GIẢI THƯỞNG:
Đoạt một số giải thưởng Văn học Việt Nam và quốc tế, trong đó:
• Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2010 (cho tập thơ "Bầu trời không mái che");
• Giải Văn học Cikada của Vương quốc Thụy Điển năm 2017;
• Giải thưởng của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Hoàng gia Cộng hòa Serbia năm 2019;
• Giải thưởng của Hiệp hội Dịch giả văn học Cộng hòa Montenegro năm 2020;
• Giải thưởng Aco Karamanov của Cộng hòa Bắc Macedonia năm 2020;
• Giải nhất Lễ hội Sáng tạo quốc tế "Đồng hành vào thế kỷ 21" của Cộng hòa Bun-ga-ri năm 2020;
• Huy chương Ali-Shir Navai'I của Hội Liên hiệp các Nhà văn & Sử gia năm nước cộng hòa Trung Á năm 2021;
• Giải thưởng Văn học Quốc tế Sahitto (Cộng hòa Nhân dân Băng-la-đét) năm 2021;
• Giải thưởng báo Kitob Dunyosi của Cộng hòa U-zơ-bê-ki-xtan năm 2021;
• Danh hiệu "Hiệp sĩ vàng" của Diễn đàn Văn học quốc tế Slavơ năm 2022;
• Giải thưởng quốc tế "Tập thơ của năm" tại Bác Ngao (Trung Quốc) năm 2022 (cho tập thơ "Yлeteл ha paccbete");
• Giải thưởng cuộc thi thơ quốc tế "Trái tim tôi ở trên núi" mang tên nhà văn William Saroyan, Cộng hòa Armenia, năm 2022;
• Giải thưởng mang tên nhà thơ Frederick Turner của NXB Mundus Artium Press (Hoa Kỳ) năm 2023;
• Giải thưởng cuộc thi thơ quốc tế "Nesvizh, tôi dâng tặng Người..." của Belarus năm 2023;
• 5 lần Giải thưởng văn học "Cây bút vàng nước Nga", 2019, 2010, 2021, 2022 và 2023.
SÁCH THAM KHẢO:
– "Mai Văn Phấn và Hành trình thơ vào cõi khác". Chuyên luận của Ngô Hương Giang và Nguyễn Thanh Tâm. NXB Hội Nhà văn, 2015;
– "Giải mã hoa giấu mặt / Decoding the Hidden Face Flower". Bình chú của Ramesh Chandra Mukhopadhyaya, Ấn Độ. Sách song ngữ Việt-Anh. NXB Hội Nhà văn, 2015. Phạm Văn Bình dịch từ bản tiếng Anh.
– "Tĩnh lặng / Silence". Thơ Mai Văn Phấn. Bình chú của Ramesh Chandra Mukhopadhyaya, Ấn Độ. Dịch giả: Nhat-Lang Le (Lê Đình Nhất-Lang), Susan Blanshard, Dominique de Miscault, Phạm Minh Đăng, Takya Đỗ. Sách in ba ngôn ngữ: Việt, Anh và Pháp ngữ. NXB Hội Nhà văn, 2018. (Tiểu sử được tác giả cập nhật đến 01/12/2024)
***
(AI minh họa cho bài thơ Viết cho cây sáo)
Viết cho cây sáo
(thơ)
Tôi thổi vào lòng ống sáo tối đen địa ngục, để tìm ra bảy lối tới thiên đường: đồ rê mi fa son la si.
Từng âm giai vỗ cánh bay đi, chao nghiêng trong ánh sáng bảy màu lung linh huyền ảo, để những bóng tối kia cũng mang hình ống sáo, cho tôi lại ghé môi khắc khoải thổi vào.
Rời bè trầm chúng bay lên cao, rồi thả vào đêm bao chiếc thang cung bậc. Nghe âm vang bước chân của bóng đêm nặng nhọc, đang lần từng âm vực mà lên.
Vũ trụ lầm lì lơ lửng trong đêm. Những con sóng dịu mềm cho bên lở biết mình còn đó, để ban mai thức dậy gặp bên bồi.
Mỗi góc tối trong tôi đang ngậm lấy âm thanh như ngậm vào vú mẹ, từ miệng mình he hé ánh sáng bồng bế nhau thong thả tràn vào.
M.V.P
(Ghi chú: Tác giả cho biết bài thơ này được viết trong cảm thức ánh sáng của Chúa Thánh Thần).
***
(thơ)
Lặng yên cho nước chảy
Xối xả lâu lạnh toát mình đá
Mùa Xuân đấy sao?
Dây hoa leo đường mòn
Tiếng chim dội xuống róc rách
Bóng cây xao động tảng đá lúc râm lúc nắng
Sắc hoa dại kia sao bình yên mãi được
Đá nhắm mắt an nhiên nước cuốn
Mấy con voọc chà vá chân xám
Lại làm bóng cây dâng cao dập dềnh
Mưa bụi bay lung tung
Thấm ướt nơi sâu kín nhất
Mây dừng nơi mây
Mùi ổi chín thơm len lỏi trong rừng
Một con nhím xù lông bất động
Hơn hết lúc này
Ai hãy ở yên chỗ đó.
(trong tập Bầu trời không mái che. 2010)
M.V.P
***
[1] Mai Văn Phấn- Những bước đầu tiên
https://www.vanthoconggiao.net/2024/11/nhung-buoc-au-tien-tac-gia-mai-van-phan.html
