Hùng Sử Ca TỬ ĐẠO VIỆT NAM
( Lễ kính 24/11 hàng năm )
“Phúc
thay ai bị bách hại vì sống công chính, vì Nước Trời là của họ. Phúc thay anh em khi vì Thày mà bị người ta sỉ
vả, bách hại và vu khống đủ mọi điều xấu. Anh em hãy vui mừng hớn hở, vì phần
thưởng dành cho anh em Trên Trời lớn lao."( Mt.5: 10- 12 & Lc.6)
“Ai
nghẹn ngào ra đi gieo giống,
Mùa
gặt mai sau khấp khởi vui mừng.” ( Tv.126: 5 )
"Tôi thấy một số đông người không thể đếm được
thuộc đủ mọi dân tộc, mọi quốc gia và mọi ngôn ngữ. Họ đứng trước tòa Thiên
Chúa và trước Chiên Con, mình mặc áo trắng và trên tay cầm cành lá chiến thắng".
Đó là lời thánh Gioan diễn tả cảm tưởng đoàn người
chiến thắng đứng trước Ngai Thiên Chúa trên Trời mà thánh nhân được Chúa cho thị
kiến. Tiếp theo thánh Gioan viết trong sách Khải Huyền như sau:
"Những người mặc áo trắng ấy là ai và họ từ đâu tới? Chính vị trưởng lão cho biết, đó là những người đã qua cơn đại họa, đã giặt áo họ trong Máu Chiên Con và nay trở về. Vì thế họ được hân hạnh đứng trước tòa Thiên Chúa và phụng thờ Ngài ngày đêm trong Đền Thờ. Đấng ngự trên tòa sẽ chở che và phù trợ họ, họ sẽ không còn phải khát nữa, không còn bị mặt trời và nóng bức làm khổ nữa. Vì Chiên Con đứng ở giữa tòa sẽ chăn dắt họ, sẽ đưa họ đến suối nước thiêng liêng và Thiên Chúa sẽ lau khô nước mắt họ".
( Khải Huyền-Chương
7 )
Trong số đoàn người đông đảo đứng trước Ngai Thiên
Chúa có cả những người thuộc dân tộc Việt Nam, có cả con cháu dòng giống Lạc Hồng,
các ngài đã trải qua những cơn thử thách gian truân, lấy mạng sống của mình để
minh chứng cho niềm tin và nay được trở về với Thiên Chúa.
Anh
Hùng Tử Đạo Việt Nam ngời sáng,
Đã
mở đầu vang dội Bản Hùng Ca,
Ba
trăm năm mươi năm không xóa nhòa,
Ấn
tích Anh Hùng Tử Đạo còn đó,
Gông
cùm, tra tấn, đầu rơi, máu đổ,
Cho
hoa muôn màu trổ đẹp hôm nay,
Giáo
Hội Việt Nam hy vọng tràn đầy,
Vươn
cao mãi trên bầu trời oanh liệt.
Anh Hùng Tử Đạo Việt Nam ngời sáng,
Lời
ngợi ca vang vọng khắp năm châu,
Tiếng
Thánh Ca tràn ngập cả tinh cầu,
Của
hơn Một Trăm Ngàn Vị Tử Đạo,
Nhận
cái chết lòng không hề than oán,
Để
chứng minh một Đạo Giáo Tình Yêu,
Dâng
cuộc đời làm của Lễ Toàn Thiêu,
Theo
gương Chúa Hiến Mình trên Thập Giá.
Anh Hùng Tử Đạo Việt Nam ngời sáng,
Hùng
Sử Thi bất diệt rọi ngàn sau,
Xuyên
suốt qua bốn thế kỷ ngẩng đầu,
Không
khiếp nhược trước xích xiềng gươm giáo,
Máu
tuôn chảy giữa pháp trường tàn bạo,
Tưới
nẩy mầm bao hạt giống Đức Tin,
Chuông
báo tử chính là chuông Phục Sinh,
Nơi
hàng triệu con tim đang thổn thức.
Anh
Hùng Tử Đạo Việt Nam ngời sáng,
Nét
oai hùng rạng rỡ vẫn còn đây,
Cả
địa cầu lòng ngưỡng mộ dâng đầy,
Vinh
Hiển Thánh Một Trăm Mười Bảy Vị,
Những
Anh Hùng mang tâm hồn tuyệt mỹ,
Xin
cúi đầu kính bái và cậy trông,
Phù
trợ con yêu cuộc sống Vĩnh Hằng,
Như
Các Ngài hân hoan vào Đất Hứa.
Anh
hùng Tử Đạo Việt Nam ngời sáng,
Ngày
trọng đại Giáo đô thật từng bừng,
Bao
triệu con tim phấn khởi reo mừng,
Đã
đọng lại tâm hồn đầy kỷ niệm,
Ba
mươi năm in dấu một sự kiện,
Chứng
minh hào hùng cho khắp năm châu,
Việt
Nam nhỏ bé cương quyết ngẩng đầu,
Phấn
khởi theo chân các Vị Tử Đạo.
Anh
Hùng Tử Đạo Việt Nam ngời sáng,
Đã
mở đầu vang dội Bản Hùng Ca,
Ba
trăm năm mươi năm không xóa nhòa,
Đây
Sở Kiện bảo tàng còn ghi dấu,
Anh
Hùng Tử Đạo muôn đời khoe sắc,
Giáo
Hội Việt bao biến cố xoay vần,
Vẫn
nở hoa thành Tám Triệu Giáo Dân,
Cùng
đón nhận Hồng Ân mừng Chư Thánh.
Kinh
các Thánh Tử Đạo Việt Nam
Lạy các Thánh Tử đạo Việt Nam, là con thảo của
Cha trên trời, là chứng nhân anh dũng của Chúa Kitô, là thành phần trung kiên của
Hội Thánh. Nay chúng con xin hợp với các Ngài, và với Đức Trinh nữ Maria, là nữ
vương các Thánh Tử Đạo, mà ca tụng Chúa muôn trùng cao cả. Xưa Chúa
ban cho các Ngài được vững tin vào lời chúa, và đầy sức mạnh của Thánh Thần,
nên các ngài đã kiên tâm chịu gian lao đau khổ, quyết một lòng theo Đức Kitô
trên con đường Thập Giá và hy sinh đến giọt máu cuối cùng. Các ngài đã chấp nhận
nên hạt lúa gieo vào lòng đất, để Hội Thánh Việt Nam thu lươm được một
mùa lúa dồi dào. Nay Hội Thánh lại dâng các Ngài lên Chúa, như hoa quả đầu mùa
để cảm tạ tri ân. Các Ngài đã yêu mến quê hương, xin cầu cho Đất Nước được an
vui hạnh phúc, và góp phần xây dựng một thế giới hoà bình. Các Ngài đã cam lòng
chịu chết mà không oán hận, xin cầu cho đồng bào mọi giới biết yêu thương đùm bọc
lẫn nhau. Các Ngài đã hy sinh tất cả vì đức tin, xin cầu cho mọi Kitô hữu biết
sống và chia sẻ niềm tin của mình. Lạy các Thánh Tử Đạo Việt Nam, là những bậc
tiền nhân đã hoàn thành sứ mạng, xin chuyển cầu cho chúng con là con cháu được
noi gương các ngài, biết đem lòng bác ái dấn thân vào phục vụ, để một ngày kia
trên thiên quốc, chúng con được hợp tiếng với các Ngài, ca tụng tạ ơn Chúa muôn
đời vinh hiển. Amen.
Đinh
văn Tiến Hùng
*Bài phụ dẫn Lễ Phong Thánh 117 Vị Tử Đạo VN tại Roma 19/6/88 :
Đại Lễ Phong Hiển Thánh 117 Vị Tử Đạo Việt Nam
Do ĐGH Gioan Phaolô II chủ phong tại Rôma 19/6/1988.
----------o---------
Kỷ niệm 33
năm Phong Hiển Thánh (19/6/1988- 19/6/2021)
Bài tường thuật của Đức Ông Trần Ngọc Thụ, Bí thư
ĐTC Gioan Phaolô II,
Cáo
Thỉnh Viên Án Phong Thánh.
1-Trong vụ Án Phong Thánh VN, tất cả 117 vị đã là
Chân Phước, đã được tôn vinh trong 4 đợt trước
(những năm 1900,1906, 1909 và 1951) đã có 4 phép lạ bệnh nhân được chữa lành và được bác sĩ xác
nhận-( Trần Ngọc Thụ : Giáo Hội VN I- vụ Án Phong Thánh, St. Michael Printing, USA, 1987, tr.48-54), chỉ còn làm lại hồ sơ theo thủ tục hành chánh để nộp lên Bộ Phong Thánh. Bởi vì tất cả 117 Vị đều là Thánh tử Đạo, nên chỉ cần một phép lạ duy nhất, hay là còn có thể xin Tòa Thánh tha cho nữa. Vì là một đặc ân quá lớn lao, chúng tôi chỉ xin Đức Hồng Y Palazzini, trong tư thế Bộ Trưởng Bộ Phong Thánh, đại diện cho hàng Giám Mục VN, đứng lên xin Tòa Thánh tha điều kiện phép lạ. Lý do mạnh mẽ ủng hộ điều kiện này chính là sự thăng tiến kỳ diệu của Giáo Hội VN qua hơn 400 năm lịch sử hào hùng đã trình bày trước đây. Không thể giải thích sự thăng tiến đó ngoài thiên định của Thiên Chúa : hơn 400 năm khai nguyên và phát triển hùng mạnh là một phép lạ triền miên.
2-Tin ngày Phong Thánh vừa được ĐGH Phaolô II tuyên
bố, khác nào tiếng sấm động, vang ra khắp năm châu bốn bể. Tinh thần giáo dân nổi
dậy như sóng cồn, chỗ nào cũng nghe bàn tán chuyện đi Rô-ma dự lễ Phong Thánh. Ủy
Ban Phong Thánh được thành lập cấp tốc. Ba lần các linh mục VN khắp thế giới về
họp tại La-Mã để hoặch định chương trình và phân phối công tác tỉ mỉ cho từng cộng
đoàn, từng lục địa. Các khách sạn lớn chung quanh Vương Cung Thánh Đường Phêrô
đã được giữ hết chỗ một năm trước. Người ta dự đoán số người về tham dự tối đa
là 5000. Ba tháng trước đại lễ con số đã 6 ngàn rồi tăng lên 7 ngàn.
Sau cùng là 8250 giáo dân VN từ 27 nước trên 4 lục địa
Á Châu, Âu Châu, Mỹ Châu và Úc Châu…Từng đoàn người đổ về các ga xe lửa và sân
bay Ý Đại Lợi. Thêm vào đó, 560 linh mục, nam nữ tu sĩ tới Rô-ma với tư cách
riêng, hay là tháp tùng các đoàn thể của mình theo tư cách tuyên úy. Các tiệm
bán ảnh tượng chung quanh Tòa Thánh Vatican, các tiệm ăn thấy toàn áo dài và
khăn xếp VN. Trên các nẻo đường nghe rõ tiếng con cháu Rồng Tiên thao thao bất
tuyệt và gọi nhau ơi ới. Sao mà vui nhộn đến thế ! Tất cả rừng người này, chiều
hôm thứ bảy 18/6/1988 sẽ kéo nhau về Quảng Trường Thánh Phêrô, để dự cuộc rước
kiệu di hài các Thánh Tử Đạo VN và dâng hoa kính Đức Mẹ.
3-Ngày hôm sau, Chúa Nhật 19/6/88, biển người nói trên lại tập chung về Quảng Trường Thánh Phêrô, chung hàng ngũ với 10 ngàn người Tây Ban Nha, gần 4 ngàn người Pháp và chừng 10 ngàn du khách thập phương, cùng với giáo dân người Ý, nghe tin đồn thổi cũng tuốn đến dự lễ Phong Thánh Tử Đạo VN. Vì ở vào giữa tháng 6, nghĩa là đã giữa mùa hè, mặc trời mọc sớm, khí hậu nóng nực, do đó để cho dễ thở và bớt mức độ oi ả, ĐTC đã đồng ý bắt đầu nghi lễ sớm hơn một giờ. Vào dự lễ hôm đó, mọi giáo dân VN phải đeo khăn quàng cổ in hình 117 Thánh Tử Đạo VN, để cho các đoàn thể dễ nhận ra nhau.
Đức Ông hỏi : “Cha làm gì mà tiêu sài với số tiền lớn
như vậy ? ”. Hơi chạm tự ái, chúng tôi ngập ngừng chưa kịp trả lời thì ngài lại
nhấn mạnh : “Cha làm gì ? cha đừng dại lấy tiền ra vội, vì lấy ngày nào cha phải
trả lãi ngày đó. Mượn 50 triệu ngày 1 đầu tháng thì 30 cuối tháng cha phải trả
53 triệu.”
Chúng tôi buộc lòng dẹp tự ái thưa : “Đây không phải
là tiêu xài cá nhân con, nhưng là để lo tổ chức Đại lễ Phong Thánh 117 vị
Chân Phước Tử Đạo mà Hội Đồng GMVN đã trao phó cho
con và nay vụ án đã xong đã được Đức Giáo Hoàng châu phê và tháng 6 sắp tới sẽ
cử hành long trọng.”
Đức Ông Bonis nói : “Trước tôi tưởng cha lo việc cá
nhân, chứ bây giờ biết chuyện Phong Thánh. Vậy cha cứ việc làm, tốn phí bao
nhiêu tôi sẽ chịu cho.” Thật sự, ngài đã cho một số quan.
Quả thực, là một giấc mơ ! Nhưng nếu mơ thì phải mơ
ban đêm chứ đâu giữa thanh thiên bạch nhật. Trước đây, ba bốn đêm chúng tôi
không ngủ vì lo sợ, bây giờ thì chúng tôi cũng ba bốn đêm không ngủ vì ngỡ ngàng,
như còn đang trong ảo mộng. Làm sao có chuyện kỳ diệu đến thế !
*Ngày
Vinh Quang.
Từ sáng sớm, Quảng Trường Thánh Phêrô đã đen nghịt
dân chúng. Từ 3 quốc gia, hàng ngàn vạn giáo dân tập trung về đây.
Trước kia họ không quen biết nhau, nhưng giờ phút
này họ chào nhau, vui cười với nhau, vì trong thâm tâm họ cùng một cảm nghĩ tự
hào vì tấm gương anh dũng, trung kiên, thành tín của tổ tiên mình.
Đúng chương trình, 8 giờ 30 Đức Thánh Cha và đoàn
tháp tùng (28 Hồng Y, Giám Mục, Linh Mục), mặc đại phục đỏ đồng tế, từ trong
Vương Cung Thánh Đường Thánh Phêrô tiến ra Quảng Trường vĩ đại, giữa muôn vàn
tiếng vỗ tay. ĐGH Phao-lô II luôn giơ tay chào đón và chúc lành.
Ca đoàn
Sixtina của Tòa Thánh hát kinh nhập lễ bằng La ngữ. Trước đó, ca đoàn tổng hợp
từ Mỹ qua, đã hát bài Ngày Vinh Thắng của Linh mục Ngô Duy Linh, rồi trong
Thánh Lễ bài ca Khúc Trầm Hương của Dao Kim, cuối lễ là bài Tiếng Nhạc Oai Hùng
của Hải Linh. Những bài nhạc này hôm ấy vang dội gữa thủ đô Giáo Hội có một ý
nghĩa đặc biệt, vì được hát bằng tiếng Việt, tiếng nước ta.
Lễ nghi Phong Thánh bắt đầu sau kinh Thương Xót, Đức
Hồng Y Palazzimi, Bộ Trưởng Bộ Phong Thánh, cùng với luật sư của Bộ và 3 Cáo thỉnh
Viên Việt, Pháp, Tây Ban Nha, ra trước bàn thờ xin ĐTC cử hành Đại Lễ. Toàn thể
cử tọa, theo lệnh viên chức nghi lễ, đều quì hát Kinh Cầu Các Thánh, xin sự trợ
giúp của Thần Thánh trên trời, trước khi nghe tuyên xưng 117 Vị Thánh mới.
Sau đó, ĐHY Palazzimi trở lại trước bàn thờ và tuyên
đọc :
‘Kính thưa Đức Thánh Cha, Giáo Hội là Mẹ, xin ĐTC
ghi tên các vị sau đây : Chân Phước Anrê Dũng Lạc, Linh mục Toma Thiện,và
Emmanuele Phụng, giáo dân. Girolamo Hermosilla, Valentino Berrio Ochoa, 2 Giám
Mục Đa Minh và 6 Giám mục khác- Teophan Venard, Linh mục Hội Thừa Sai Ba Lê và
105 bạn Tử Đạo VN, vào sổ bộ Các Thánh và được các giáo hữu kêu cầu bằng danh
xưng Hiển Thánh.
Kính thưa Đức Thánh Cha, trên mảnh đát gieo nhiều hạt
giống đẫm máu, mảnh đất đó càng phát sinh nhiều vị Tử Đạo và rồi hạt giống đó sẽ
kết thành mùa lúa vàng cho Giáo Hội. Các Thánh Tử Đạo chết đi càng là chứng
nhân cho Chúa Ki-tô hơn là lúc còn bình sinh. Ngày nay, các ngài vẫn còn đang
nói, vẫn còn giảng thuyết. Miệng lưỡi tuy im bặt, nhưng bao niêu sự việc còn
vang dội sâu xa.
Lời suy niệm trên đây của Thánh Augustino áp dụng
trong niên lịch ngày 19 tháng 6. Lễ kính hai Thánh Gervatsio và Protasio, tử đạo
thành Milan, hôm nay có thể trưng lại vì rất thích hợp với niên hiệu và lễ
nghi, để tôn vinh 117 Vị Thánh khác cũng là huynh đệ trong đức tin và trong tử
nạn: trước đây, suốt thời gian từ 1745 đến 1862, đã hy sinh tính mạng tại VN,
trong vùng Đông Nam Á Châu, hồi đó gọi
là Tonkin, An Nam và Cocincina. Máu cúa các ngài cũng như máu của hàng ngàn anh
chị em khác, hôm nay đã kết thành mùa lúa vàng cho Giáo Hội VN.
Là cha mẹ trong đức tin, 5 Vị Giám Mục Pháp và Tây
Ban Nha, đã sinh các vị khác trong Chúa Ki-tô, y như lời Thánh
Kinh (1Cr.4- 15). Các vị đã là nhân chứng xứng đáng
theo lời mình đã rao giảng, bằng khổ hình, bằng thập giá, và theo
Gương Chúa Giê-su Vị Mục Tử Tối cao nhân hậu, các
ngài thật là gương mẫu cho đoàn chiên (1Ph.5)
50 Linh mục, 13 Âu Châu, 37 Việt Nam, cùng đứng
trong hàng ngũ chăn chiên thuyết giảng lời Chúa và cùng chịu xiềng xích lao tù,
đã lấy xương máu để hoàn tất nghĩa vụ thi hành các bí tích, đúng là những cộng
tác viên của hàng Giám Mục (LG.số 28), tức là những người phân phát máu Con
Chiên vô tội, cũng là máu đã thánh hóa bản thân các ngài. Sau hết, 59 giáo dân
thuộc mọi tầng lớp xã hội, hầu hết là gia trưởng, một số là thày giảng giáo lý,
hồi xưa trong các gia đình, trong các cộng đoàn đã sống tốt lành, đã là những
chứng nhân cho Bí Tích Thánh Tẩy bằng nước, bằng Thánh Linh và bằng Lửa (Mt.3:
11)
Con số 117 Vị này sắp được Đức Thánh Cha nghị quyết
đưa lên hàng danh dự và được tôn phong phẩm hàm các Thánh
Tử Đạo được toàn thể Giáo Hội tôn kính. Với các
ngài, cũng như con cháu các ngài, giờ đây văng vẳng dội lại lời Thánh Phê-rô
khuyên nhủ: Nếu ai trong anh em phải chịu khổ hình, vì mình là Ki-tô hữu, thì đừng
có xấu hổ thẹn thùng, nhưng phải hiên ngang tôn vinh Thiên Chúa vì danh hiệu đó
(1Ph.4: 6)
Trong Quảng trường linh thiêng này, bên cạnh mồ vị Tiên Chủ các Thánh Tông Đồ, đang hiện diện hơn 8 ngàn giáo dân Việt Nam, từ khắp năm châu bốn bể qui tụ về đây, họ như đang cầm ngành thiên tuế ngước mắt nhìn lên các vị đồng hương tiên tổ, sắp đón nhận vòng hoa chiến thắng như các vĩ nhân anh tài. Chung quanh họ còn có gần 10 ngàn giáo dân Tây Ban Nha và 3 ngàn giáo dân Pháp. Tất cả là anh em kết nghĩa trong Chúa Ki-tô, cũng như giáo dân hai quốc gia này là anh em của những vị thừa sai khi xưa, đã mang danh Chúa Ki-tô có thần lực cứu vớt nhân loại (Cv.: 12), rao giảng trên khắp lãnh thổ xa xăm Việt Nam. Trong số đó, có những người con của Thánh Đa-minh, 34 vị vừa Tây Ban Nha vừa VN hồi xưa đã nhập dòng Anh Em Thuyết Giáo theo đúng danh xưng của họ. Ngoài ra, còn 10 thành viên của Hội Thừa Sai Ba Lê.
Trên những địa hạt hồi xưa được trao phó cho hai hội dòng Thừa Sai nói trên, từ năm 1960 đã thành lập 25 giáo phận. Số người công giáo hiện nay gần 7 triệu giáo dân. Tất cả giáo đoàn này, trong cũng như ngoài nước, đang tiến bước hùng mạnh, sát cánh bên nhau, họ phấn khởi đi về Tổ Quốc Trường Sinh vĩnh cửu. Vì họ xác tín vào lời giáo huấn của Thánh Phaolô. Từ nay được cả khối chứng nhân đông đảo như thể nâng đỡ họ , kiên trì chấp nhận cuộc thi đua đã bắt đầu. Từ nay nhìn lên Chúa Giê-su, Vị tiên phong ban phát đức tin hoàn hảo, thay vì hưởng niềm hoan lạc vẫn có, Ngài đã giang tay ôm lấy Thánh Giá và hiện giờ đang ngự bên hữu tòa Thiên Chúa (Heb.12: 1-2).
Đức Hồng Y vừa đọc
xong lời thỉnh nguyện và Kinh Cầu Các Thánh vừa chấm dứt, toàn thể dân chúng đứng
lên hợp ý với Đức Thánh Cha, Ngài kết thúc Kinh Cầu Các Thánh bằng lời nguyện :
Lạy Chúa nhân
từ, xin nghe lời dân Chúa cầu xin và xin chiếu dọi ánh sáng của Thần Linh Chúa
vào tâm trí chúng con, để việc phụng thờ của chúng con làm đẹp lòng Chúa và cho
Giáo Hội được thêm phát triển. Nhờ Đức Chúa Ki-tô Chúa chúng con-Amen’
“Để tôn vinh Thiên Chúa Ba Ngôi Chí Thánh, để phát
huy đức tin Công giáo, và củng cố đời sống Ki-tô hữu, vói quyền lực của Chúa
Ki-tô Chúa chúng ta, của hai Thánh Tông Đồ Phê-rô, Phao-lô và của riêng tôi.
Sau khi đã suy nghĩ chín
chắn, cũng như đã nhiều lần cầu xin sự trợ giúp của
Thiên Chúa, đã tham khảo nhiều ý kiến của Chư Huynh Giám Mục, tôi quyết định
tuyên bố :
Các Chân Phước Anrê Dũng Lạc, Linh mục- Tôma Thiện và Emanuele Phụng, giáo dân- Girolamo Hermosilla và Valentino Berrio Ochoa, hai Giám Mục Dòng Đa-Minh va 6 Giám Mục khác. Teophan Venard, Linh mục Hội Thừa Sai Ba Lê và 105 bạn Tử Đạo Việt Nam, là các vị Thánh và Ngài đã được liệt kê vào sổ Các Thánh. Tôi cũng quyết định rằng Giáo hữu trong toàn thể Giáo Hội sốt sáng mừng kính các Ngài như các Thánh Tử Đạo- Nhân danh Cha và Con và Thánh Thần- Amen.”
Từ trên cao mặt tiền Vương Cung Thánh Đường Thánh
Phêrô, một bức tranh thật lớn, dài 4 thước, rộng 3 thước 20, đã họa đủ số 117
Thánh Tử Đạo, từ từ được mở ra giữa muôn vàn tiếng vỗ tay hô vang. Đại phong cầm
của Ca đoàn Sixtina cử bài nhạc rộn rã
ca ngợi và tri ân Thiên Chúa. Từ Quảng Trường Thánh Phêrô lễ nghi được tiếp vận
trực tiếp về Việt Nam. Đài vô tuyến Truyền thanh Truyền hình của chính phủ Ý,
liên tiếp trong 3 tiếng đồng hồ, đã tường thuật tất cả nghi lễ đi khắp nước Ý.
Nhiều người trong đoàn giáo dân VN, nhất là các cụ già, đã xúc động và rút khăn
lau nước mắt, vì cảm thấy vinh hạnh sung sướng, đưoạc là con cháu các vị anh
hùng. Trong suốt thời gian lưu lại Rô-ma, Chúa Quan phòng cũng đã ban ơn lành,
gìn giữ hơn 8 ngàn giáo dân VN, không một ai đau ốm hay bị tai nạn nào, ai cũng
tươi cười, vui vẻ và phấn khởi…
