Tôi thích đọc các công án thiền từ cái thời chưa đầy 20. Máu háo thắng làm tôi nghĩ nếu các vị thiền sư đời xưa có thể tìm ra các đề tài làm công án thiền cho đồ đệ thì mình cũng tự tìm ra 1 đề tài cho chính mình. Bởi các vị ấy ra đề một cách dễ như lấy đồ trong túi vậy. Cậu độ đệ trẻ chạy vào xin công án, thế là thầy phán ngay: hãy nói về tiếng kêu của 1 bàn tay. Anh hòa thượng trẻ đi lang thang ngang hàng thịt, nghe lõm được câu quảng cáo của chủ hàng ba hoa: ở đây món nào cũng ngon cả. Chỉ có vậy mà cũng là 1 công án. Chỉ có vậy mà cũng giúp một tâm hồn giác ngộ. Thế thì tôi cứ thử tìm cho tôi một công án xem sao?
Nghĩ là làm, Bởi xét cho cùng tôi có tìm ra cho chính mình một công án hoặc không tìm ra thì tôi cũng chẳng mất xu ten, hay đồng bạc lẻ nào hết. Vậy là sau vài ngày nghiền ngẫm sự đời, tôi đã sáng tác cho mình một công án. Công án của tôi vỏn vẹn chỉ có 3 từ: tôi là ai?
Mỗi người chúng ta đều phải trả lời những câu như: tôi là Nguyễn Văn X, hoặc tôi là chủ chiếc xe này, hoặc tôi là nhân viên/giám đốc công ty này, tôi là chồng của cô ấy, tôi là chuyên viên này hoặc kỹ sư nọ…. Chúng ta chỉ nói các câu ấy để trả lời với thiên hạ. Hãy thử trả lời cho chính mình: tôi là ai?
Tìm ra được cái công án này tôi sướng mê người vì cảm thấy mình sao mà trí tuệ đến vậy. Thế nhưng cái việc tự đánh giá chính mình là một trò ăn gian. Bạn sẽ vừa đá bóng, vừa thổi còi. Mất chừng vài tuần, tôi đã có thể trả lời được câu hỏi kỳ khôi: tôi là ai này. Nhưng chỉ qua vài hôm, tôi lại cảm thấy thất vọng với đáp án đã tìm. Câu hỏi ngu ngốc, ngớ ngẩn ấy đi theo tôi suốt đời.
Sau này, khi học phương pháp nghiên cứu của xã hội học, tôi nhận ra để khỏi ngu như kiến thì ta phải nghiên cứu. Và làm đề tài nghiên cứu thì tất nhiên phải có giả thuyết nghiên cứu. Chính cái câu hỏi ngớ ngẩn là kẻ dẫn đường cho các nhà nghiên cứu khám phá ra bí ẩn của vũ trụ và của kiếp nhân sinh.
Thêm một ví dụ khác để minh họa, giả sử bạn chưa bao giờ ra Huế. Lần này bạn cần ra Huế để họp, để thăm bà con hay một lý do nào khác. Trước khi đi, ai đó nói bún bò Huế ăn tại chợ Đông Ba rất ngon. Người khác cho rằng bún bò Huế bán ở chợ Đông Ba chỉ đáng đem đổ nước mã . Muốn thưởng thức thì nên ăn cơm hến mới là đặc sản Huế. Thế là ta có thể đưa ra giả thuyết: bún bò Huế bán tại Huế có ngon không? Hoặc cũng có thể giả thuyết ấy là so sánh bún bò Huế tại Huế và tại cái quán ta thường ăn gần nhà. Khi có câu hỏi ấy, bạn đến Huế và sẽ quyết tâm tìm câu trả lời. Chính nhờ sự tìm tòi ấy bạn khám phá ra nhiều điều hơn là thưởng thức bún bò. Có khi bạn sẽ quen được một cô bạn duyên dáng nào đó có cùng thú vui ẩm thực. Hoặc nhận ra mưa Huế buồn ơi là buồn. Hoặc một kết luận chẳng ăn nhằm gì đến bún bò cả. Tuy nhiên nhờ cái câu hỏi đi ăn bún bò mà bạn khám phá Huế từ nhiều gốc nhìn. Nếu không bạn sẻ chỉ đến đó đi họp rồi quay về. Chẳng để lại gì ở Huế hoặc Huế chẳng ghi dấu gì trong lòng bạn.
Tôi đã dùng 1 giả thuyết hay công án để khám phá cuộc đời chính mình và các sự kiện liên quan đến nó. Kết quả thu lượm thì rất nhiều nhưng Tôi chỉ xin bật mí với các bạn một góc nhỏ trong các gốc hẹp của mình qua bài viết này.
Tất cả chúng ta đều chung sống với một nhóm người nào đó. Trong nhóm ấy có các thế hệ như 5X, 6X, 7X… Nói gì thì nói, chơi gì thì chơi chứ đừng có dại dột đem cái 5X của ta ra mà chê cái 8X là các chú trẻ người non dạ nên chưa hiểu điều này đâu. Hoặc gán ghép cho người khác những trách nhiệm mà họ chưa thực sự chuẩn bị: “Các chú 8X mà không làm được việc này thì xấu hổ quá…” rủi những điều không mong đợi ấy xảy ra là ta sẽ giận nhau. Khi giận nhau, ta dễ nghĩ rằng:
-Giá mà tôi đừng thuê nhà trong cái xóm lộn xộn này. Giá mà tôi đừng làm việc cho cơ quan này. Giá mà tôi đừng cưới cô ấy. Giá mà tôi đừng sinh ra đứa con như nó….
Giận thì ta sẽ làm cho ra lẽ, cho chúng biết tay. Nghĩa là cơn giận sẽ mời gọi ta thể hiện bản lĩnh của mình với đối thủ và với tha nhân. Cơn giận giúp ta nhận ra chính mình là ai.
Bạn sẽ nói hình ảnh chính mình được vẻ ra trong cơn giận hay lúc bị chơi quê sẽ méo mó không hoàn hảo…. Ui nói thì dễ lắm vậy bạn có chắc rằng kết luận ấy là đúng không? Ta chưa rõ ta là ai nên cứ từ từ xem các hình ảnh cơn giận, cơn tự ái đã vẻ về ta thế nào.
Ta sẽ là kẻ muốn chơi trội với mọi người để được mọi người trọng nể, ngán mặt. Nếu có kẻ chưa ngán và có đủ tài để chơi qua mặt ta, thì ta lại phải ép mình vượt qua hắn. Càng bị bỏ xa ta sẽ càng cố sức, và thà chết chứ không chịu thua hắn được.
Hình ảnh của ta trong cơn giận, cơn tự ái sẽ chia làm nhiều cấp độ. Quê sương sương thì ta là kẻ ngại tiếp xúc với một số người nào đó. Quê cấp 2 ta nói vài câu xúc phạm người cho hả giận. Quê nặng nữa thì ta sẵn lòng liều mạng với kẻ thù. Ta là thế sao?
Trong cơn giận ta từ chối chính mình là thành viên của các nhóm người ta quen biết. Thậm chí, ta từ bỏ cả gia đình, quê hương và chủng tộc của mình. Nhưng rồi cơn giận có lúc cũng qua đi, sự bình an quay trở lại. Ta lại thương cái xóm nhỏ của mình, thương công việc và cơ quan từng cộng tác, thương yêu lại vợ con… Khi ấy, ta nhận ra chính mình với một hình ảnh khác.
Ta cũng chia ra các cấp độ tương ứng như lúc giận. Thương sơ sơ thì thấy mình từng có những điều ấy trong đời. Thương dạt dào hơn sẽ thấy mình cần đóng góp để phát triển đời sống, phát triển sự nghiệp cùng với những người thân ấy. Thương tha thiết ta cũng có thể cống hiến cả mạng sống mình.
Điểm khác biệt giữa hình ảnh trong cơn giận và hình ảnh trong lúc yêu chính là các cánh cửa tâm hồn. Khi yêu ta muốn mở rộng cửa để đón nhận, để tha thứ, để chở che và để cảm thông. Khi giận ta đóng cửa lại chỉ chừa vài lối ra vào. Những lối ấy đe dọa mọi người, buộc mọi người phải theo ý muốn của ta. Nói một cách khác, cơn giận biến ta trở nên hẹp hòi, ích kỷ. tình yêu lại giúp ta rộng mở và bao dung.
Ta là ai? Sự lựa chọn là của mỗi con người vào mỗi tình huống cụ thể. Có lúc ta đã từng chọn sự giận dữ. Tâm hồn ta luôn chìm ngập trong khắc khoải, dày vò và buồn bực. Mãi đến khi tình yêu trở lại. Tâm hồn ta thanh thản nhẹ nhàn và giải thoát.
Tôi không dám khuyên bạn nên chọn điều gì. Vì chẳng có gì đảm bảo rằng chọn tình yêu sẽ làm cho bạn giàu có, nổi tiếng, khôn ngoan, thành đạt. Nhưng chúng ta đều thấy rằng khi chọn tình yêu, hình ảnh của ta trong lòng ta sẽ đem lại cho ta những ngày vui vẻ, bình an. Nếu bạn muốn chính mình là một người bình an xin hãy để tình yêu giúp bạn nhận ra chính mình.
20/Apr/10 10:11:55 AM
Trần Bá Thiện
https://dotchuoinon.com/2010/04/23/tinh-yeu-giup-ta-nh%e1%ba%adn-ra-chinh-minh/
