HÃY NÂNG TÂM TRÍ LÊN CAO!
Muà Xuân năm 1995, lúc còn ở trong trại tù Z30D ở Hàm Tân Phan Thiết, tôi có làm được một bài thơ song ngữ Việt - Anh nhan đề “Nói với Bạn Trẻ “ (A Message to Youth). Bài thơ gồm 4 đoạn. Xin được trích một đoạn như sau:
Bạn trẻ cuả tôi ơi!
Hãy nâng tâm trí lên cao
Để tạo cho cuộc sống thêm ý nghiã
Hãy chịu trả đắt giá
Để có được sự cao cả nơi tâm hồn.
(Toàn văn bài thơ xin được ghi nơi phần Phụ Lục kèm theo bài viết này.)
Tôi chú ý đến chuyện “Nâng cao tâm trí” này ngay từ hồi mới có 9-10 tuổi còn ở bậc tiểu học trước năm 1945, khi được say mê đọc cuốn sách “Tâm hồn cao thượng” cuả nhà giáo Hà Mai Anh dịch từ bản tiếng Pháp “Grands Coeurs” cuả tác giả người Ý Edmond De Amicis. Sau này lên bậc trung học ở Hanoi, tôi lại được coi bản tiếng Pháp “Grands Coeurs” này nữa.
Cuốn sách gồm những chuyện rất cảm động và hấp dẫn xung quanh một thiếu niên cũng cùng một lứa tuổi như chúng tôi, biểu lộ một lối sống cao thượng thanh nhã, một quan niệm lành mạnh về cuộc đời cuả một học sinh con nhà có nền nếp gia giáo, mà lại được thày giáo ở nhà trường chỉ bảo hướng dẫn rất tận tình về đức dục, về công dân giáo dục.
Lời giáo huấn hàm chứa trong cuốn sách này cũng phù hợp với lời cha mẹ tôi thường nhắc nhủ trong gia đình, nhất là vì ông nội tôi lại là một ông đồ nho, nên anh chị em chúng tôi luôn được khuyên bảo là phải noi gương các bậc thánh hiền trượng phu quân tử, phải ra sức mà “rèn tâm luyện chí”, chứ không được buông thả bưà bãi như kẻ tiểu nhân hạ cấp.
Và nhất là khi đọc kinh dâng thánh lễ ở nhà thờ, thì chúng tôi luôn đọc câu : “Hãy nâng tâm hồn lên”, mà thời đó người giáo dân còn hay đọc bằng tiếng La tinh : “Sursum corda”. Mấy bà cụ già như mẹ tôi thường không biết đọc, không biết viết chữ quốc ngữ, nhưng các bà vẫn luôn đọc lớn tiếng câu kinh bằng tiếng Việt như sau : “Xin hãy nâng lòng chúng ta lên những sự cao cả ở trên trời”. Lớn lên, biết suy xét nhiều hơn, tôi thấy cái lối dịch câu kinh như vậy là tuyệt diệu, vì nó làm cho người bình dân vẫn có thể hiểu và cảm thông được ý nghiã sâu xa cuả lời kinh trong đạo như thế. Sau năm 1975, tôi có kể cho nhà báo Nguyễn Ngọc Lương, bút hiệu Nguyễn Nguyên về câu kinh này, mà ngày trước các bà già lớp tuổi bà mẹ tôi vẫn thường đọc hồi ở nhà quê, thì anh Lương tuy là một cán bộ cộng sản, anh cũng cho là lối dịch như thế cuả các cố đạo xưa là quá hay, rất gần gũi với nhu cầu cảm thụ tôn giáo cuả số đông quần chúng bình dân.
Sau này, tôi được đọc những bài viết cuả triết gia người Anh là Bertrand Russell, và tôi rất tâm đắc với lời khuyên nhủ cuả ông trong câu văn thật súc tích như sau : “You should have the Right Thinking and the Nice Feeling”.Và tôi cũng đã mượn ý tưởng này cuả tác giả để đưa vào đoạn đầu cuả bài thơ “Nói với Bạn Trẻ”, như đã ghi ở trên đây.
Vào hồi năm 1965-66 lúc đã tới tuổi trưởng thành chững chạc và dấn thân hoạt động hăng say trong công tác xã hội tại chương trình phát triển quận 8 Saigon, tôi lại rất tâm đắc với lời kêu gọi cuả Tổng thống De Gaulle nói với thanh niên sinh viên nước Pháp là : “Các bạn phải có một tầm nhìn vũ trụ “ (vision cosmique). Tức là phải có một nhãn quan mở rộng, một cái nhìn toàn cuộc, bao quát toàn thể thế giới. Lời kêu gọi này rõ rệt là biểu lộ trung thực cái niềm xác tín cuả ông về sự cao cả cuả nước Pháp (grandeur de la France) mà suốt cuộc đời ông luôn ôm ấp và rắp tâm góp phần vun đắp xây dựng. Cái ý niệm về sứ mệnh cao cả này, Tướng de Gaulle đã ghi thật rõ nét ngay trong chương đầu cuả cuốn Hồi ký nổi danh cuả ông về cuộc chiến tranh giải phóng nước Pháp do ông lãnh đạo hồi thế chiến thứ hai 1939-45.
Rồi vào năm 1970, khi tôi được mời tham dự một hôi nghị quốc tế tại Paris nhằm thành lập “Viện Đại kết Phát triển các Dân tộc” (INODEP = Institut Oecuménique au service du Développement Des Peuples), thì cũng được nghe một thuyết trình viên nhấn mạnh đến tính chất toàn diện và bao quát cuả công cuộc giải phóng mà bất cứ sự phát triển đích thực nào cũng phải nhắm tới (libération totalisante et globalisante). Lời phát biểu này làm cho tôi nhớ lại chủ trương cuả nhóm “Kinh tế và Nhân bản” (Économie et Humanisme) mà tôi đã say mê tìm hiểu hồi còn là một sinh viên trường Luật Saigon hồi giưã thập niên 1950. Đó là chủ trương “Phát triển toàn diện và điều hoà” (Développement total et harmonisé). Chính cái đường hướng phát triển này đã thúc đảy tôi tự nguyện cùng với các bạn trẻ khác dấn thân tham gia vào công cuộc phát triển cộng đồng tại các quận 6,7 và 8 Saigon từ năm 1965 đến 1971. Nhờ chính bản thân mình đã có hoạt động cụ thể tại điạ phương như vậy, nên tôi dễ tiếp thu được kinh nghiệm cuả các thức giả quốc tế như đã được phát biểu trong cuộc họp mặt trao đổi keó dài cả hai tuần lễ như đã nói trên ở Paris.
Vào năm 1972 -74, khi nhận cộng tác với Hội Đồng Tôn giáo Thế giới ( WCC =World Council of Churches) có trụ sở chính ở Geneva Thuỵ sĩ, tôi lại được dịp học hỏi và biết được nhiều việc có tầm ảnh hưởng toàn cầu do những hoạt động cuả trên 350 tổ chức tôn giáo tại nhiều quốc gia trên thế giới mà là thành viên trong hệ thống cuả Hội Đồng này. WCC được thành lập từ năm 1948 nhằm kết hợp các nhà thờ thuộc nhiều giáo phái Tin lành và Chính thống tại nhiều quốc gia, kể cả trong khối cộng sản, nhằm tiến tới một số hành động chung có tầm vóc toàn cầu mà vẫn trung thành với đường hướng cuả Tin Mừng đã được khai sáng bởi Chuá Giêsu Cưú thế. Hệ thống này hoàn toàn nằm ngoài Giáo hội công giáo La mã do Toà thánh Vatican lãnh đạo, nhưng giưã hai phiá không hề có sự phân chia hay đối kháng mâu thuẫn gì với nhau. Ngược lại hai bên vẫn có sự giao hảo, tôn trọng lẫn nhau và hợp tác với nhau trong một số lãnh vực cụ thể. Sinh hoạt cuả WCC rất phong phú đa dạng và có tầm vóc toàn cầu. Đó là sự tiếp nối công trình cuả nhiều thế hệ các nhà hoạt động tôn giáo, các vị thưà sai cuả Thiên chuá giáo. Người viết xin trình bày chi tiết hơn về hoạt động cuả WCC trong một dịp khác. Trong bài này, tôi chỉ có ý trình bày về khiá cạnh suy nghĩ và hành động có phạm vi toàn cầu cuả các tổ chức, mà bản thân mình có duyên được quen biết và tham gia cộng tác với họ mà thôi.
Viết đến đây, tôi lại nhớ đến lời phát biểu cuả nhà bác học chuyên về khảo cổ, đó là linh mục thuộc Dòng Tên rất nổi danh Teilhard de Chardin. Ông nói : “Tất cả cái gì hướng thượng, thì đều gặp gỡ đồng quy với nhau” (nguyên văn tiếng Pháp : Tout ce qui monte, converge). Cũng giống như người Pháp thường hay nói : “Những đầu óc lớn thì hay gặp gỡ nhau” ( Les grands esprits se rencontrent). Điều này chẳng khác gì với thái độ cuả cha ông chúng ta trong truyền thống nho giáo ở Á Đông, thì luôn đề cao và cổ võ cái tinh thần hoà ái và bao dung cuả người trượng phu quân tử, mà điển hình là những lời khuyên đã biến thành những câu tục ngữ rất phổ biến trong dân gian như : “Quân tử hoà nhi bất đồng”, “Dĩ hoà vi quý”, “Lượng cả bao dung” v.v...
Như đã ghi từ mấy dòng đầu cuả bài viết này, tác giả là người đã ở vào cái tuổi “thất thập cổ lai hy” rồi, nên muốn giãi bày tâm sự với lớp người trẻ thuộc thế hệ con cháu cuả mình, qua những kinh nghiệm bản thân đã tích luỹ được trong suốt mấy chục năm sinh sống, học tập và hoạt động cuả bản thân trên mảnh đất quê hương, cũng như tại nước ngoài. Do vậy mà lời phát biểu có tính cách thân mật tự nhiên, chứ không có dụng ý phải trau chuốt, giuã gọt như một bài văn bình thường. Trong bàu không khí thân thương nồng ấm cuả gia đình như thế, người viết xin gửi đến các bạn trẻ cái tâm tình chân chất ngay thẳng cuả mình với niềm mong ước là các bạn sẽ văn minh hơn, nhân ái hơn, hoà nhã hơn so với thế hệ cha bác cuả mình. Vì lẽ nếu các bạn mà có được sự tiến bộ khởi sắc như thế, thì quê hương dân tộc chúng ta mới thật sự tươi đẹp và hạnh phúc, đúng như cha ông chúng ta vẫn thường nhắc nhủ : “Con hơn cha, nhà có phúc” vậy./
California, đầu năm 2010
Đoàn Thanh Liêm
Phụ lục
Bài thơ : Nói với Bạn trẻ
1 - Bạn trẻ cuả tôi ơi
Hãy suy nghĩ chính xác
Để khám phá được
Những điều kỳ diệu
Trong Thiên nhiên
Và Xã hội loài người
Hãy có lòng nhân hậu
Để yêu thương tất cả mọi người
Kể cả thù địch.
2 – Bạn trẻ cuả tôi ơi
Hãy nâng tâm trí lên cao
Để tạo cho cuộc sống thêm ý nghiã
Hãy chiụ trả đắt giá
Để có được sự cao cả nơi tâm hồn
3 – Bạn trẻ cuả tôi ơi
Hãy chia sẻ những phúc lộc
Cùng với tất anh chị em mình
Hãy đích thực là mình
Với phong cách tốt đẹp xưa nay
Giữa lòng cái thế giới hỗn độn này.
4 – Bạn trẻ cuả tôi ơi
Hãy có hành động thích đáng
Trong giờ phút đày thử thách
Cuả Lịch sử vinh quang chúng ta
Hãy sống thật sung mãn
Bằng Yêu thương trọn vẹn
Và thụ hưởng sự An bình ngây ngất
Trong sâu thẳm nội tâm chúng ta./
( Làm tại Hàm Tân, Muà Xuân 1995)
Luật sư Đoàn Thanh Liêm
http://www.conggiaovietnam.net/index.php?m=module2&v=detailarticle&id=35&ia=7213
