Nhân dịp Mùa Chay, nhiều giáo xứ tổ chức nghi lễ Ngắm 15 Sự Thương Khó Đức Chúa Giêsu, chúng tôi viết bài này nhằm mục đích giúp các bạn trẻ, nhất là những người ở hải ngoại, biết về một nghi thức phụng vụ đã được Việt hóa ngay từ thời cha Đắc Lộ. Nội dung bài này sẽ tìm hiểu Ngắm là gì? Có bao nhiêu loại Ngắm ? Và cuối cùng là phần nhận xét về phong tục Ngắm.
I. Định Nghiã Từ Ngắm 吟:
Ngắm là từ Nôm lấy dạng từ Ngâm 吟 trong Hán Việt, có nghĩa là nhìn kỹ, gẫm suy. Ngắm cũng có âm khác là Ngẫm. Miền Bắc dùng từ Ngắm, miền Nam dùng từ Ngẫm hay Gẫm. Tất cả đều có nghĩa là suy nghĩ kỹ.
Từ Ngâm trong Hán Việt có nghĩa là đọc chậm, giọng ngân nga như ngâm thơ, ngâm vịnh. Do vậy từ Ngắm xuất phát từ từ Ngâm cũng có nghĩa là vừa ngắm nhìn vừa ngân nga.
Ý nghiã này thể hiện rất rõ nét trong trong các nghi thức Ngắm của người Công Giáo Việt Nam.
Ý nghiã này thể hiện rất rõ nét trong trong các nghi thức Ngắm của người Công Giáo Việt Nam.
II. Các Loại Ngắm:
Kinh sách Công Giáo Việt Nam dùng nhiều từ Ngắm: Nguyện Ngắm, Ngắm Bẩy Sự, Ngắm Đàng Thánh Giá, Ngắm Lễ, Ngắm Đứng, Ngắm 15 Sự Thương Khó, Ngắm Nhân Sao, Ngắm Nhân Tài. Ngắm Đàng Thánh Giá. Tuy nhiên có ba loại ngắm chính là Ngắm Lễ, Ngắm 15 Sự Thương Khó và Ngắm Đàng Thánh Giá.
Riêng Ngắm Đàng Thánh Giá thì trên thế giới nơi nào cũng có nên chúng tôi chỉ nghiên cứu tập tục Ngắm Lễ và Ngắm 15 Sự Thương Khó Đức Chúa Giêsu là hai loại ngắm đặc thù của Công Giáo Việt Nam. Ngoài ra trong bài này chúng tôi cũng trình bày một số loại ngắm không được phổ thông lắm: Đó là Ngắm Rằng, Ngắm Nhân Sao, Ngắm Nhân Tài, Ngắm Dấu Đanh diễn ra trong tuần thánh tại các xứ đạo lớn ở miền Bắc Việt Nam.
1. Ngắm Lễ:
Trước Công Đồng Vatican II, thánh lễ được cử hành bằng tiếng La Tinh. Khi Linh Mục cử hành thánh lễ, các cô học trò đọc những lời diễn giải ý nghiã nghi thức đó. Vì đọc theo cung giong ngân nga nên gọi là Ngắm Lễ. Ví dụ, khi Linh Mục đọc kinh Tin Kính, các cô học trò ngắm như sau:
“Thầy đọc kinh tin kính: Tôi tin kính Đức Chúa Giêsu, tôi tin thật những điều Chúa Giêsu đã truyền cho Hội Thánh. Tôi sẵn lòng đổ máu tôi ra mà làm chứng. Tôi hợp một ý cùng thầy cả mà xưng ra tôi tin kính Chúa tôi cùng tin những lời Hội Thánh dậy, dù sống chết thì hợp một ý cùng Hội Thánh mà tin cho vững bền như là vậy”
Cung giọng ngắm lễ thì ngân nga trầm bổng và để có thể ngân nga, người ta thêm các âm í i/ í ì/ ì i ì/. Ví dụ phần nhập lễ, các cô học trò ngân nga như sau: Lậy I Chúa tôi Í, I.- Bao nhiêu lễ Ê làm ÀM ngày AY hôm nay Í I.- Khắp cả A VÀ À thiên hạ Í I. – Thì Ì xin dâng cho Chúa Í I. v. v… Cung giọng ngắm lễ mùa Vui hay mùa Mừng, khác cung giọng mùa Thương. Mùa Vui là mùa Sinh Nhật, Mùa Hiện Xuống. Mùa Mừng là mùa Phục Sinh.
Ba mùa này cung giọng bớt thảm não ngân nga hơn Mùa Thương tức mùa Chay Thánh. Ngắm lễ không có bài bản ghi dấu nốt nhạc nhất định, chỉ được bà quản dậy thế nào, các cô học trò ngắm như vậy. Họ học thuộc lòng không cần mở sách nên cung giọng rất đều. Ngày nay phong tục ngắm lễ đã biến mất. Chúng tôi ghi lại đây nét đại cương như một tài liệu văn hóa Công Giáo cần được nghiên cứu đầy đủ để bổ túc cho việc nghiên cứu lịch sử thánh ca Việt Nam vì ngắm lễ chính là một thứ “dân ca tôn giáo Việt Nam”.
Ba mùa này cung giọng bớt thảm não ngân nga hơn Mùa Thương tức mùa Chay Thánh. Ngắm lễ không có bài bản ghi dấu nốt nhạc nhất định, chỉ được bà quản dậy thế nào, các cô học trò ngắm như vậy. Họ học thuộc lòng không cần mở sách nên cung giọng rất đều. Ngày nay phong tục ngắm lễ đã biến mất. Chúng tôi ghi lại đây nét đại cương như một tài liệu văn hóa Công Giáo cần được nghiên cứu đầy đủ để bổ túc cho việc nghiên cứu lịch sử thánh ca Việt Nam vì ngắm lễ chính là một thứ “dân ca tôn giáo Việt Nam”.
2. Ngắm 15 Sự Thương Khó Đức Chúa Giêsu:
Ngắm được diễn ra trong tuần thánh, là nghi thức phụng vụ giúp giáo dân suy nghĩ về cuộc tử nạn của Chúa Cứu Thế. Ngắm 15 Sự Thương Khó còn gọi là Ngắm Đứng vì người đọc đứng trước bàn thờ, trước cung thánh ngân nga những lời suy niệm.
Tác giả các bài Ngắm 15 Sự Thương Khó Đức Chúa Giêsu là cha Alexandre de Rhodes. Cha viết trong Lịch Sử Đàng Ngoài như sau: “Để cho họ khỏi bị thiệt thòi, thì chúng tôi đã chia các mầu nhiệm thương khó làm 15 đề tài chính. Cứ sau khi đọc chung mười kinh chuỗi hạt thì ngắm một đoạn và suy niệm một trong 15 sự thương khó, sau mỗi lần như thế thì lại tắt một trong 15 ngọn nến sáng theo tục lệ trong Giáo Hội Roma. Trong nghi lễ, họ khóc lóc, kêu gào và rên rỉ tỏ lòng thương mến những thống khổ và cái chết của Chúa Cứu Thế, người lân cận cũng đến nghe.”
Trước năm 1954 nghi lễ ngắm 15 Sự Thương Khó được tổ chức vào các ngày Thứ Tư, Năm, Thứ Sáu Tuần Thánh. Trong các ngày này, giáo xứ bừng lên một không khí sống đạo náo nhiệt, mọi người trong gia đình thay nhau đến nhà thờ dự nghi thức phụng vụ tuần thánh. Tại các giáo xứ miền Bắc, nghi thức diễn ra như sau:
Người ta đặt một cái bàn phủ khăn trắng ở vị trí chỗ giáo dân lên rước lễ trong nhà thờ. Sau bàn là một vì kèo gọi là kèo ngắm cao độ 3 hay 4m trên đó cắm 15 ngọn nến tượng trưng cho 15 ngắm sự thương khó. Sau mỗi ngắm, người ta tắt đi một ngọn nến. Trên bàn có đặt cây thánh giá nhỏ được che màn trắng, hai bên có hai cây nến. Vào ngày thứ Sáu tuần thánh giáo dân tham dự ngắm đội tang trắng để tưởng nhớ ngày Chúa chêt. Sở dĩ dùng màu trắng vì theo phong tục Á Đông, màu trắng là màu tang chế, ngược lại với Tây Phương màu đen là màu tang chế. Trước thánh giá người ta đặt một kệ nhỏ để sách ngắm, có hai cây nến để hai bên. Ngày xưa sách ngắm thường là sách viết tay bằng chữ nôm hay chữ quốc ngữ.
Vào khoảng kinh kính mừng thứ 8, bồi tế gõ mõ ra lệnh, trống khẩu đáp lại, đoàn rước từ cuối nhà thờ rước viên chức tiến lên bàn ngắm. Dẫn đầu đoàn rước là người cầm trống khẩu vừa đi vừa điểm 3 tiếng trống: hai nhặt, một khoan. Sau đó đến 4 hay 6 người cầm bát bảo và hai bồi tế chia làm hai hàng đi lên. Trong khi đó hội bát âm ở cuối nhà thờ cử hành những bản nhạc cổ truyền. Viên chức lên ngắm thường mặc áo thụng màu thanh thiên, đầu đội khăn xếp, chân đi hài. Đến bàn ngắm, thì giáo dân đã đọc xong 10 kinh, bồi tế gõ mõ, hai bồi tế và viên chức ngắm bái qùy. Một hồi chiêng trống và nhịp trắc nổi lên, viên chức bắt đầu ngắm. Trong lúc ngắm người cầm trống khẩu đệm nhẹ ba tiếng: hai nhặt một khoan. Cách đệm trống này trong ngôn ngữ hát chầu gọi là chầu ấm đám. Ngắm xong, hội bát âm, chiêng trống và đội đánh trắc, ở cuối nhà thờ nổi lên một hồi, bồi tế gõ mõ, đoàn rước bái qùy và rước viên chức ngắm xuống cuối nhà thờ. Giáo dân lại đọc 10 kinh kính mừng. Chú giúp lễ tắt một ngọn nến trên vì kèo ngắm. Đến kinh thứ 8 đoàn rước lại rước viên chức khác lên ngắm. Ngày xưa chỉ có đàn ông được để cử lên ngắm và coi đó là một vinh dự nên hàng xứ thường chia 15 ngắm cho các chức việc, các hội đoàn, các người có công lao hay danh vọng trong giáo xứ.. Trước năm 1954 nhiều ông không biết chữ, nhưng thuộc lòng một số ngắm, do vậy bài ngắm vẫn diễn ra một cách trôi chảy. Sau mỗi phiên ngắm, giáo dân có tục lệ phẩm bình, chấm điểm các người lên ngắm xem ông nào ngắm hay. Vì nguyên nhân này mà trong các xứ đạo ngày xưa có tục thi Ngắm Nhân Tài.
Về cung giọng ngắm, giáo dân Bắc Trung Nam có giọng ngân nga khác nhau. Riêng tại các giáo phận mà từ ngữ chuyên môn gọi là các điạ phận Dòng như Bùi Chu, Bắc Ninh có giọng ngắm khác với giọng ngắm của các địa phận Hà Nội, Phát Diệm, Thanh Hóa là các địa phận thuộc Hội Thừa Sai Paris. Điểm cần ghi nhớ là chỉ có cung giọng là khác còn nội dung ngắm đều giống nhau.
Về nội dung các bài ngắm, nói chung, tất cả đều đúng với Kinh Thánh, nhưng vì muốn giáo dân thương cảm và xúc động trước cảnh Chúa Giêsu chịu nạn nên tác giả của 15 Ngắm Sự Thương Khó Đức Chúa Giêsu đã dùng nhiều từ ngữ “quá đáng” hoặc tài liệu không có chứng liệu trong kinh thánh. Vị dụ ngắm thứ sáu viết: “Bấy giờ nó nó lột áo ra, liền trói chân tay vào cột đá, đoạn lấy chà gai cùng dây gia và lòi tói sắt đánh cả và mình Đức Chúa Giêsu dư 5000 nghìn đòn cho nên nát hết thịt ra, xem thấy xương chẳng còn nơi đâu lành, mặt mũi chẳng còn hình tượng người như trước nữa.”
Vào ngày thứ Sáu tuần thánh, sau nghi thức ngắm 15 Sự Thương Khó, nhiều giáo xứ còn diễn lại nghi thức Tháo Đinh, Táng Xác Đức Chúa Giêsu. Trong nghi thức này có một loại kinh nguyện mà đặc ngữ chuyên môn gọi là “Đọc Đoạn” và “Than Mồ. Nội dung và cung giọng của Đọc Đoạn và Than Mồ cũng nhằm diễn tả sự đau thương của Chúa chịu chết vì nhân loại. Sau khi tháo đinh, tượng Chúa Giêsu được đặt trong quan tài và giáo dân kiệu đi quanh nhà thờ rồi táng trong Mồ Thánh là một hang núi nhân tạo làm bằng giấy đen. Xác Chúa nằm trong mồ thánh được giáo dân thay nhau đến kính viếng.
3. Ngắm Nhân Tài:
Ngắm thi. Ở miền Bắc trước năm 1954, một số giáo xứ lớn có phong tục thi ngắm 15 Sự Thương Khó Đức Chúa Giêsu để xem ai, họ nào có người ngắm hay nhất. Ngắm Nhân Tài diễn ra vào ba ngày cuối của tuần thánh, nhưng lồng vào đó tinh thần thi đua. Trong khi ngắm có vị giám khảo cầm trống chầu. Viên chức ngân nga hay, giám khảo điểm trống khen thưởng, nếu ngắm sai, phạm các lỗi như không cúi đầu, không bái gối khi đọc tới danh thánh Chúa Giêsu, giám khảo gõ ra tang trống. Nguyên tắc này giống nguyên tắc cầm chầu trong các phiên chầu hát tại các đình làng ngày xưa. Ngày nay, lễ nghi ngắm 15 sự thương khó đã đơn giản nhiều, nhất là ở hải ngoại, không còn ngắm nhân tài nữa và các bà cũng lên ngắm. Người lên ngắm chỉ mặc áo trắng, đội khăn tang. Cung giọng cũng bớt ngân nga và không còn đội chiêng, trống, trắc làm cho sinh hoạt giáo xứ rộn lên trong Tuần Thánh.
4. Ngắm Dấu Đanh:
Trong các xứ đạo ngày xưa, vào hồi 10 giờ sáng thứ Tư tuần thánh, giáo dân đến nhà thờ Ngắm Năm Dấu Đanh. Gọi là Ngắm 5 Dấu Đanh vì đó là 5 bài suy niệm ngắn về năm dấu đanh trên thân xác Chúa Giêsu. Cách ngắm và cung giọng cũng gần giống như ngắm 15 Sự Thương Khó nhưng bớt ngân nga hơn. Theo tục lệ, ngắm thứ nhất thường dành cho thầy giúp xứ, còn 4 ngắm kia được phân chia cho giáo dân. Sau đây là phần dẫn nhập và nội dung ngắm thứ nhất trong Ngắm Năm Dấu Đanh:
Phép lần hạt năm dấu thánh Đức Chúa Giêsu ba mươii kinh Lậy Cha cùng năm kinh Kính Mừng chia ra làm sáu phần. Thứ nhất thì ngằm: Khi quân dữ bắt chân tả Đức Chúa Giêsu vào Thánh Giá mà đóng đanh sắt bằng mũi đau đớn lắm, máu chảy xuống dòng dòng. Khi ngắm sự ấy thì nguyện năm kinh Lậy Cha, lậy ơn Đức Chúa Giêsuchịu đóng đanh chân tảvì chúng tôi đi đàng trái, cùng nguyện một kinh Kính Mừng thương Đức Mẹ đau đớn trong lòng, như phải đóng đanh vậy. Xin cho chúng tôi chừa đi đàng trái, là chớ làm tội lỗi mất lòng Đức Chúa Giêsu nữa. Amen.
5. Ngắm Nhân Sao:
Trong Tuần Thánh, sau khi ngắm 15 sự thương khó Đức Chúa Giêsu, nhiều giáo xứ còn có nghi thức Ngắm Nhân Sao hay còn gọi là Hỏi Nhân Sao. Ngắm Nhân Sao là tìm hiểu tại sao linh hồn Chúa Giêsu chịu mọi sự thương khó. Gọi là Nhân Sao hay Hỏi Nhân Sao vì khi ngắm, giáo dân chia làm hai bè. Một bên hỏi lý do mà từ ngữ cổ gọi là Nhân Sao, một bên trả lời lý do. Sau đây là là câu đầu tiên của Ngắm Nhân Sao:
Bên hỏi: Nhân Sao Đức Chúa Giêsu chịu thằng Giuda bán?
Bên thưa: Ta chịu bán cho được chuộc tội con.
Bên hỏi: Nhân sao Đức Chúa Giêsu cầu nguyện lâu làm vậy?
Bên thưa: Ta cầu cùng Đức Chúa Cha kẻo qưở phạt con…
6. Ngắm Rằng:
Trong các xứ đạo ngày xưa, vào hồi 10 giờ sáng thứ Tư và thứ Sáu tuần thánh, giáo dân đến nhà thờ ngắm. Thứ Tư Ngắm Năm Dấu Đanh, thứ Sáu Ngắm Rằng. Hai loại ngắm này có sự liên hệ. Ngắm Dấu Đanh mô tả vắn tắt về suy niệm các dấu đanh, Ngắm Rằng là quảng diễn sự suy niệm cách rộng rãi hơn. Do vậy nhiều đoạn văn trong Ngắm Dấu Đanh được lập lại trong Ngắm Rằng. Gọi là Ngắm Rằng vì câu đầu trong phần suy niêm được bắt đầu bằng chữ Ngắm Rằng. Sau đây là phần đầu của Ngắm Rằng:
Phép lần hạt năm dấu thánh Đức Chúa Giêsu ba mươi kinh Lậy Cha cùng năm kinh Kính Mừng chia ra làm sáu phần. Thứ nhất thì ngắm: Khi quân dữ bắt chân tả Đức Chúa Giêsu vào Thánh Giá mà đóng đanh sắt bằng mũi đau đớn lắm, máu chảy xuống dòng dòng. Ngắm Rằng Đức Chúa Giêsu là con thật Đức Chúa Trời….
Cung giọng Ngắm Rằng giống Ngắm Năm Dấu Đanh đều không ngân nga dài dòng như Ngắm 15 Sự Thương Khó, chỉ ngâm một chút ở cuối câu.
III. MỘT VÀI SUY NGHĨ VỀ PHONG TỤC NGẮM
Khi nghiên cứu về các nghi thức phụng vụ của Công Giáo Việt Nam, chúng tôi có thể khẳng định một điều mà không mấy sợ bị sai lầm rằng, ngay từ thời cha Đắc Lộ, các nhà thừa sai đã cố gắng áp dụng tinh thần hội nhập văn hóa. Các ngài đã lồng nghi thức phụng vụ vào văn hóa Việt Nam mà cụ thể là phong tục ngắm đứng. Nếu tôn giáo dân gian diễn ra tại đình làng có nghi thức Hèm tức nghi thức diễn lại thần tích của vị Thành Hoàng thì người Công Giáo Việt Nam cũng có nghi thức diễn lại cuộc khổ nạn của Chúa qua nghi thức Ngắm, Tháo Đinh, Táng Xác. Như vậy lập luận xưa kia cho rằng theo đạo là chối bỏ văn hóa dân tộc là một kết luận thiếu căn bản.
Rồi khi so sánh với Công Giáo Âu Châu và Công Giáo Việt Nam, lại có một số vị đã phát biểu rằng người Công Giáo Việt Nam giữ đạo không có chiều sâu, nông cạn, vụ hình thức, nặng về tình cảm hơn lý trí, mà cụ thể là các nghi thức phụng vụ rềnh rang, ồn ào như ngắm, rước kiệu, dâng hoa, v.v.
Người viết bài này suy nghĩ rất nhiều về nhận định trên và tự hỏi liệu giáo dân với cung cách sống đạo ồn ào, nặng phần kinh sách, bề ngoài, thì đức tin của họ có kiên vững không?
Sau khi quan sát đời sống đạo của giáo dân Âu Mỹ trong hơn 40 năm, tôi nhận thấy lời phê bình và kết án trên là hoàn toàn không có căn cứ vì thực tại lịch sử đã bác bỏ luận cứ này. Bằng chứng hùng hồn nhất là sức sống của Giáo Hội Công Giáo hiện nay là ở Châu Á, Châu Phi, Mỹ Châu La Tinh chứ không phải Âu Châu. Châu Á và Châu Phi đang gửi các nhà truyền giáo đi khắp nơi trên thế giới. Tòa Thánh Vatican đã nói tới việc Âu Châu cần phải được tái truyền giáo. Theo thiển ý chúng tôi, chính những hình thức bị lên án là rềnh rang, nặng tình cảm, vụ hình thức đã là phương tiện giúp củng cố đức tin người Công Giáo Việt.
Quan sát đời sống đạo hiện nay của giáo dân Thanh Hóa, Phát Diệm, Bắc Ninh, Bùi Chu, v.v.. không ai có thể dám nói là đức tin của họ thiếu kiên vững. Trong hơn nửa thế kỷ qua, dù gặp bao nhiêu gian nan, khó khăn nhưng tinh thần sống đạo của họ vẫn kiên vững, vẫn đáng nêu gương.
Một bằng chứng khác là đối với người Công Giáo Việt Nam ở hải ngoại, vì được thừa kế truyền thống của cha ông nên họ đã được nhiều vị Hồng Y, Giám Mục điạ phương nhiệt liệt ca ngợi. Nhiều Giám Mục Mỹ đã nói với các vị Giám Mục Việt Nam rằng “Giáo dân Việt Nam là một hồng ân Chúa ban cho Giáo Hội Hoa Kỳ.”
Nhiều nơi tổ chức cuộc thi ngắm không chỉ là làm sống lại nét văn hóa Công Giáo Việt, mà chủ yếu là khơi dậy tâm tình thống hối trong mùa chay để giáo dân có dịp soi chiếu đời mình trong tuần thánh.
Bài liên quan:
Mở Đầu:
Ngắm mười lăm sự thương khó Đức Chúa Giêsu. Thương ôi, con Đức Chúa Trời ra đời chịu trăm nghìn sự thương khó vì tội thiên hạ.
Thứ nhất thì ngắm:
Khi Đức Chúa Giêsu đã đến ngày giọn chịu nạn mà chuộc tội cho thiên hạ, thì có thằng Giu-đa là đầy tớ Đức Chúa Giêsu đã nuôi nó nhiều năm, dạy dỗ những sự hiền lành, mà quỷ dục lòng nó bán Đức Chúa Giêsu cho quân Giu-dêu ba mươi đồng bạc. Vậy Đức Chúa Giêsu thương thiên hạ, toan liều mình chịu chết, thì giã Đức Mẹ mà đi thành Giê-ru-sa-lem, là thủ đô nước Giu-dêu. Song le trước chịu nạn, thì đêm ấy Đức Chúa Giêsu lấy nước mà quỳ xuống rửa chân cho các đầy tớ cả, cùng rửa chân thằng Giu-đa với, chẳng những nước không, cùng lấy nước mắt rửa chân cho nó nữa, vì thương tiếc linh hồn ấy khỏi mất. Đoạn Đức Chúa Giêsu truyền phép Thánh Thể cho thiên hạ, là Mình Thánh, Máu Thánh Đức Chúa Giêsu nuôi lấy linh hồn loài người ta cho đến hết đời.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng. Đội ơn Đức Chúa Giêsu, đã truyền phép Thịt Máu mình cho chúng con. Lại xin xuống sức giữ đạo cho trọn, chớ bắt chước thằng Giu-đa bán Đức Chúa Giêsu làm vậy. Amen!
Thứ hai thì ngắm:
Khi Đức Chúa Giêsu đêm ấy thấy tội thiên hạ, cùng thằng Giu-đa phải sa hoả ngục, cùng kẻ ngày sau theo ý nó. Thì Đức Chúa Giêsu lo buồn sầu não, liền vào một vườn làng ấy, gọi là Giệt Si-ma-ni, và chọn ba đầy tớ đi cùng, một là ông Thánh Phê-rô, hai là ông Thánh Gia-cô-bê, ba là ông Thánh Gio-an, thì Đức Chúa Giêsu sấp mình xuống đất, cầu cùng Đức Chúa Cha ba lần. Đang khi còn nguyện, thì Đức Chúa Cha sai một thiên thần xuống an ủi Đức Chúa Giêsu vào chịu nạn, cho cả và loài người ta được khỏi tội. Đoạn Đức Chúa Giêsu lo lắm, cho nên nhọc cả và mình, mà những mồ hôi máu chảy ra nhỏ xuống đất.
Khi ngắm bấy nhiêu cự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng. Thương Đức Chúa Giêsu ln buồn vì chúng con. Xin dốc lòng chừa mọi tội, kẻo làm cho Đức Chúa Giêsu lo buồn làm vậy. Amen!
Thứ ba thì ngắm:
Khi Đức Chúa Giêsu đã biết thầng Giu-đa cùng các quân dữ đã đến gần, thì Đức Chu¹a Giês5 ra rước nó. Bấy giờ thằng Giu-qa giả chước đến hôn mat Đức Chúa Giêru, mà Người biết lòng nó độc, thì cũng nhịn mà chào nó. Đoạn liền hỏi các quân dữ rằng: “Bay đi tìm ai? ” Nó thưa rằng: “Chúng ta đi tìm Giêsu Na-gia-rét”. Bấy giờ Đức Chúa Giêsu phán rằng: “Này tao”, nó liền ngã ra hết. Đoạn Đức Chúa Giêsu cho nó đứng dậy, mà hỏi như khi trước, nó lại thưa như vậy, thì người mới phó mình cho nó bắt. Khi ấy ông Thánh Phê-rô chém đứt tai một người đầy tớ thầy cả Giu-dêu, mà Đức Chúa Giêsu quở ông thánh Phê-rô, cùng chữa tai thằng ấy cho đã. Bấy giờ quân dữ lấy lòi tói sắt, cùng dây da mà buộc cổ, và trói cánh tay Đức Chúa Giêsu, cùng đấm miệng ba mươi lần mà lôi đi. Đêm ấy người ngã xuống đất bảy lần, mà quân dữ lại đạp dậy. Có kẻ lấy lọng gươm mà thúc, có kẻ lấy đuốc hoa trước mặt, lại châm vào mình cho tắt đi. Sau nữa, đến sông, thì nó đi trên cầu, mà ròng dây bắt Đức Chúa Giêsu Lội dưới sông lạnh lẽo giá rét.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu chịu khó vì chúng con. Xin mở dây ra là tội buộc linh hồn chúng con. Amen!
Thứ bốn thì ngắm:
Khi quân dữ nộp Đức Chúa Giêsu cho An-nát, là cha vợ Cai-pha làm thầy cả Giu-dêu, mà Đức Chúa Giêsu chịu nhiều sự khó trong nhà ấy, đoạn mới nộp cho Cai-pha. Bấy giờ có một người các quan xỏ tay vào bao sắt, mà vả ngang mặt Đức Chúa Giêsu trước mặt thiên hạ. Thầy cả Giu-dêu nghe thấy Đức Chúa Giêsu xưng mình là Con Đức Chúa Trời, thì mắng rằng: “ ấy bay đã thấy nó nói lời lỗi làm vậy, còn tìm chứng nào làm chi nữa, mà chẳng giết đi cho rồi”.
Đêm ấy quân dữ bắt trói cánh tay Đức Chúa Giêsu vào cột đá, mà lấy khăn che mặt, đoạn mới nhổ, cùng giật tóc và râu Đức Chúa Giêsu. Lại lấy roi, cùng bên dưới hài đi đánh ngang mặt, lại vả thâu đêm bốn trăm lần. Đêm ấy có kẻ hỏi ông thánh Phê-rô rằng: “Mày phải đầy tớ Giêsu chăng?” Ông thánh Phê-rô liền sợ, mà chối ba lần rằng: “Min chẳng biết người ấy là ai”. Đức Chúa Giêsu thương mà trở mặt ra xem ông thánh Phê-rô, bấy giờ người ăn năn tội ấy lắm, ra ngoài khóc lóc chẳng có khi đừng, giọn đời đến sớm mai gà gáy, nhớ đến tội xưa liền khóc lóc.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu chịu thương khó vì chúng con. Xin cho chúng con mạnh sức mà xưng đạo Đức Chúa Giêsu ra, kẻo ngày nào chối chăng. Amen!
Thứ năm thì ngắm:
Khi quân dữ sớm mai nộp Đức Chúa Giêsu cho quan trấn thủ tên là Phi-la-tô, mà quan ấy xét chẳng có lỗi gì khiến tha, nhưng mà quân ấy kêu can chẳng cho, thì Phi-la-tô phó Đức Chúa Giêsu cho mặc vua Hê-rô-đê xét. Mà Hê-rô-đê hỏi mọi lẽ, song Đức Chúa Giêsu chẳng thưa một điều, cho nên vua ấy giận mà chê rằng: “ Người này dại, nào biết đí gì mà nộp cho tao xét làm sao”. Đoạn khiến lấy áo trắng cho mặc, rằng người dại thì mặc áo ấy, mà đem về trả quan Phi-la-tô. Khi còn đi dọc đường, thì quân dữ đánh Đức Chúa Giêsu, cùng làm những sự xấu hổ. Phi-la-tô thấy Đức Chúa Giêsu thì thương, vốn thói Giu-dêu, đến ngày lễ Cả thường tha một người tù, cùng có đứa trộm cướp giết người tên là Ba-ra-ba cầm đấy, thì Phi-la-tô hỏi dân rằng: “Một là Giêsu, hai là Ba-ra-ba, bay muốn tha ai?” Bấy giờ nó thưa rằng: “Tha Ba-ra-ba mà giết Giêsu”.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu chịu xấu hổ vì chúng con. Xin cho chúng con được lòng kính mến Đức Chúa Giêsu trên hết mọi sự, chớ bắt chước quân Giu-dêu yêu kẻ gian dữ, mà bỏ mạch mọi sự lành làm chi. Amen!
Thứ sáu thì ngắm:
Khi Phi-la-tô thấy dân chẳng chịu tha Đức Chúa Giêsu, thì phó cho một cơ quan là sáu trăm sáu mươi sáu người, mà khiến đánh Đức Chúa Giêsu cho đẹp lòng dân Giu-dêu. Bấy giờ nó lột áo ra, liền trói chân tay vào cột đá. Đoạn lấy chà gai, cùng dây da và lòi tói sắt, đánh cả vào mình Đức Chúa Giêsu dư năm nghìn đòn, cho nên nát hết thịt ra xem thấy xương, chẳng còn nơi đâu lành, mặt mũi chẳng còn hình tượng người như trước nữa. Song le bấy nhiêu quân ấy chẳng có ai thương Đức Chúa Giêsu hết, nó đánh nhọc mỏi tay, mà lòng Người còn muốn chịu khó nữa vì tội thiên hạ.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu phải đòn như kẻ trộm cướp trước mặt thiên hạ. Xin cho chúng con dốc lòng chừa mọi tội, kẻo làm cho Đức Chúa Giêsu phải đòn làm vậy. Amen!
Thứ bảy thì ngắm:
Khi quân dữ đã đánh Đức Chúa Giêsu đoạn, thì Người mặc áo vào, mà áo ấy dính máu nơi dấu đòn đánh, thì quân dữ lại giật áo đi, cho nên máu nơi dấu lại chảy ra theo. Bấy giờ nó khiến Đức Chúa Giêsu mặc một áo đỏ, đoạn lấy chà gai khoanh tròn làm nén, đóng vào đầu Đức Chúa Giêsu, bảy mươi hai cái gai thì lọt vào óc, máu chảy xuống đầy mặt ròng ròng. Đoạn nó khiến người ngồi, mà quỳ xuống nhạo rằng: “ Tâu vua Giu-dêu” cùng nhổ ngang mặt. Có kẻ lấy dùi mà vả trên gai lọt vào cho lắm, có kẻ thì vả ngang mặt, cho nên máu trong miệng lại chảy ra.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu là Chúa thật trời đất, xin cho chúng con thờ phượng cùng kính mến trên hết mọi sự. Amen!
Thứ tám thì ngắm:
Khi Phi-la-tô thấy các quan làm khốn Đức Chúa Giêsu quá lẽ lắm thì thương, mà ngờ là dân xem thấy hình tượng khốn nạn làm vậy cũng thương chăng. Thì Phi-la-tô đem người lên nơi cao trước mặt thiên hạ mà rằng: “Này là Người ấy”. Dân liền kêu lên rằng: “Đem đi đóng đanh nó gác thánh giá", Phi-la-tô lại rằng: “Tao đóng đanh Vua bay làm sao?” dân thưa rằng: “Chúng tôi có một vua tên là Si-sa-ri”. Bây giờ Phi-la-tô thấy mất công, sợ dân cáo mình cùng vua chăng, thì phó Đức Chúa Giêsu cho mặc dân đem đi giết.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu. Xin cho chúng con giữ nghĩa cho đến trọn đời, chớ bắt chước quân Giu-dêu chẳng nhìn Đức Chúa Giêsu làm vây. Amen!
Thứ chín thì ngắm:
Khi quân Giu-dêu đóng cây thánh giá nặng lắm, mà khiến Đức Chúa Giêsu vác đi, thì người yếu nhọc hết sức, vác đi lâu ngã xuống đất, mà quân dữ chẳng thương, lại đạp dậy, giục đi cho chóng. Sau nữa nó sợ Người chết dọc đường, chẳng đến nơi chăng, thì nó mượn một người đi đàng vác đỡ. Khi ấy cả và thiên hạ theo mà xem, song le những người mến Đức Chúa Giêsu thì thương khóc lóc. Bấy giờ Người trở mặt lại mà rằng: “ Ở con thành Giê-ru-sa-lem, chớ khóc thương tao làm chi, Một khóc thương bay, cùng con cháu bay, ngày sau phải khốn mà chớ”. Đang khi Người còn vác Thánh Giá đi, thì có một bà ấy tên là Ve-ro-ni-ca, thấy mặt mũi Đức Chúa Giêsu những máu chảy ra, thì bà ấy trao khăn cho Người lọt mặt đi, hết hình tượng mặt liền in vào trong khăn ấy, rầy hãy còn ở thành Rô-ma.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu vác Thánh Giá nặng là tội chúng con, Xin cho chúng con được lòng ghét tội, kẻo làm khốn cho Đức Chúa Giêsu làm vậy. Amen!
Thứ mười thì ngắm:
Khi quân dữ đem Đức Chúa Giêsu lên trên núi, tên là Can-va-ri-ô, là nơi những sọ kẻ phải giết vì có tội lỗi, mà quân ấy khiến Đức Chúa Giêsu uống rượu với của đắng. Đoạn lột áo ra, những máu nơi dấu đòn đánh lại chảy ra theo. Bấy giờ nó bắt Đức Chúa Giêsu nằm ngửa trên Thánh Giá, mà lấy búa đóng đanh tay tả. Tay hữu thì nó buộc kéo hết sức, liền giãn xương ngực ra, mà đóng đanh vào, cho nên Đức Chúa Giêsu đau đớn lắm. Đoạn lại kéo hai chân xuống cho đến lỗ nó làm đã sẵn, mà đóng đanh vào. Bấy giờ các quan lấy một ván viết chữ vào rằng: “Giêsu Na-gia-rét, là vua Giu-dêu”. Đoạn đóng ván ấy vào thánh giá. Quan viết chữ ấy cho xấu hổ, song le ý Đức Chúa Trời khiến viết chữ ấy, cho thiên hạ biết, Đức chúa Giêsu dù mà chịu hèn hạ làm vậy, thì cũng là Vua thật Giu-dêu, cùng khắp mọi nước. Đoạn nó đào lỗ dựng Thánh Giá lên, khi ấy dấu hai tay Đức Chúa Giêsu bởi xác nặng thì xếch ra, máu chảy xuống đất ròng ròng. Bấy giờ bốn người các quan, lấy áo ngoài Đức Chúa Giêsu cắt chia ra làm bốn phần, còn áo trong thì để vậy, mà bắt thăm ai được thì lấy trót. Đoạn những sãi cùng các quan, cả và thiên hạ nhạo cười làm cho xấu hổ, mà Đức Chúa Giêsu liền rằng: “Con xin Đức Chúa Cha tha tội cho nó vì lầm chẳng biết”.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu chịu đóng đanh vì cả và loài người ta. Xin dâng mình chúng con cho Đức Chúa Giêsu, vì đã lấy hết máu mình mà chuộc tội cho thiên hạ. Amen!
Thứ mười Một thì ngắm:
Khi quân dữ đóng đanh Đức Chúa Giêsu, cùng đóng đanh hai người trộm cướp hai bên, mà một đứa bên tả mắng Đức Chúa Giêsu rằng: “Phải con Đức Chúa Trời, sao chẳng chữa mình cùng chữa ta nữa”. Bấy giờ người bên hữu mắng nó rằng: “Ta là kẻ có tội, đáng sa hoả ngục, chịu đóng đanh thì thậm phải, nào Người có tội lỗi gì mà chịu làm vậy, sao mày trách Người làm chi”.
Đoạn xin cùng Đức Chúa Giêsu rằng: “Lạy Chúa con, khi nào lên nước Trên Trời nhớ đến con cùng”. Bấy giờ Đức Chúa Giêsu trở mặt lại cùng người ấy mà rằng: “Thật hôm nay Tao cho mày ở nơi vui vẻ cùng tao”. Sau nữa, rất thánh Đức Mẹ mắng tiếng đã đem con đi giết, thì Người đi theo dọc đàng, thấy máu con rơi cho đến nơi Đức Chúa Giêsu chịu nạn. Khi các quan đóng đanh con, thì cũng như đóng đanh trong lòng Đức Mẹ vậy, vì Người yêu con trên hết mọi sự. Vậy Đức Chúa Giêsu thấy Đức Mẹ đứng gần ông thánh Gio-an, thì thương mà nói rằng: “Ở bà kia, ấy Gio-an là con bà”. Lại nói cùng ông thánh Gio-an rằng: “Bà ấy là mẹ con”. Đức Mẹ nghe lời làm vậy thì lo buồn lắm, vì đã biết thật một ít nữa con chẳng còn ở cùng Mẹ nữa. Khi ấy là giờ ngọ, mà cả và trời đất liền tối tăm mù mịt, mặt trời xem chẳng đang, Chúa sinh nên muôn vật chịu nạn cùng chịu xấu hổ dường ấy.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu cùng Đức Mẹ. Xin cho chúng con làm con rất thánh Đức Bà, như ông thánh Gio-an thuở xưa. Amen!
Thứ mười hai thì ngắm:
Khi Đức Chúa Giêsu một giờ rưỡi ở trên Thánh Giá mà ở lặng, cầu cùng Đức Chúa Cha thầm thĩ. Đoạn Đức Chúa Giêsu than thở cả tiếng rằng: “Đức Chúa Cha để con chịu một mình làm sao”? Ý người nói làm vậy cho thiên hạ biết, Đức Chúa Giêsu chịu thương khó hết lòng hết sức vì tội thiên hạ. Đoạn Đức Chúa Giêsu mướt máu, thì kêu rằng: “Khát nước”. Quân dữ liền lấy dấm đưa lên cho uống. Bấy giờ Người phán rằng: “Đã đoạn ấy là hết việc chuộc tội cho thiên hạ”.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu, xin cho chúng con đẹp lòng Đức Chúa Giêsu liên, chớ bắt chước quân Giu-dêu lấy của chua cho uống, ấy là chớ làm tội lỗi mất lòng Đức Chúa Giêsu nữa. Amen!
Thứ mười ba thì ngắm:
Khi Đức Chúa Giêsu đã chảy hết máu mình ra, con mắt thì lõm vào, mặt mũi thì xanh xao, liền kêu cả tiếng rằng: “Con phó linh hồn ở tay Đức Chúa Cha”. Đoạn thì gục đầu xuống bên Đức Mẹ đứng, như giã Đức Mẹ vậy, mà linh hồn cực trọng ấy ra khỏi xác liền sinh thì. Bấy giờ cả và thiên hạ liền động, núi non là đá vỡ ra, màn trong nhà thờ xé ra làm hai, mồ kẻ chết bỗng chốc mở ra, mà trời đất u ám, như thương Đức Chúa Giêsu chịu chết vì tội thiên hạ.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Đội ơn Cha cả đã chịu chết vì quân dữ là chúng con. Xin dốc lòng chừa mọi tội cho nên, kẻo làm cho Đức Chúa Giêsu chịu chết làm vậy. Amen!
Thứ mười bốn thì ngắm:
Khi linh hồn Đức Chúa Giêsu ra khỏi xác, xuống ngục tổ tông, cứu những linh hồn các thánh xưa ở đấy, đợi trông Đức Chúa Giêsu xuống thế chuộc tội cho thiên hạ. Bấy giờ quan tướng cùng nhiều người các quan thấy những phép lạ làm vậy, thì xưng ra rằng: “ Người ấy là con Đức Chúa Trời thật”. Liền đấm ngực ăn năn, vì đã phạm tội cực trọng ấy.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Xin Đức Chúa Giêsu thương chúng con còn ở dưới thế, trông ngày sau thấy mặt cực tốt cực lành, như các thánh ở ngục tổ tông xưa. Amen!
Thứ mười lăm thì ngắm:
Khi xác Đức Chúa Giêsu còn trên thánh giá, thì có một người các quan, lấy đòng mà đâm cạnh nương long Đức Chúa Giêsu, phải trái tim, bấy giờ máu cùng nước chảy ra. Song le xác Đức Chúa Giêsu chẳng có đau, vì đã sinh thì, nhưng mà lòng Đức Mẹ đau lắm, như đâm trong lòng vậy: Vì nó chẳng thương khi còn sống, cùng chẳng thương khi đã sinh thì. Đoạn hai người trọng là đầy tớ Đức Chúa Giêsu, một là Giu-se, hai là Ni-cô-đê-mô, cất xác xuống mà phó ở tay Đức Mẹ, thì Người khóc lóc thương con chẳng có khi đừng… Đoạn tắm xác Đức Chúa Giêsu mà táng trong hang đá, thì cũng như cất xác Mẹ với, vì Người thảm thiết thương con lắm. Khi cất xác con, thì cũng như cắt ruột Mẹ ra vậy.
Khi ngắm bấy nhiêu sự, thì nguyện một kinh Lạy Cha, mười kinh Kính Mừng: Thương Đức Chúa Giêsu để cho người ta cất xác xuống đất. Xin cho chúng con nhớ đến những sự thương khó Đức Chúa Giêsu xưa chịu chết vì tội thiên hạ, mà tích trong lòng chúng con cho đến trọn đời. Amen!
DÂNG HẠT
Chúng con dâng 15 sự thương khó Đức Chúa Giêsu cho Đức Bà.
Lạy ơn rất thánh Đức Bà Maria, lòng rộng rãi cực nhân cực thương, xưa thấy Con là Đức Chúa Giêsu, Giuđa bắt nộp cho quân Giu-dêu thì lòng Đức Bà đau đớn, như phải dao sắc thâu qua lòng vậy. Lại thấy Đức Chúa Giêsu chịu đòn đánh nát hết cả và mình, chịu đội mạo gai, vác Thánh Giá nặng, chị đóng đanh mình trên cây Thánh Giá, chịu chết vì tội thiên hạ, thì lòng Đức Bà cùng cả và mình, lo buồn sầu não khóc lóc, như phải đóng đanh mình trên cây Thánh Giá vậy. Chúng con là kẻ rất hèn mọn, đã nguyện và ngắm 15 sự thương khó Đức Chúa Giêsu, thì dâng cho Đức Bà, như cây hoa đỏ máu thánh Đức Chúa Giêsu nhuộm, làm cho thơm tho loài người ta. Vì vậy chúng con cậy vì công nghiệp Đức Chúa Giêsu, cùng xin Đức Bà cầu cùng Đức Chúa Giêsu, cho chúng con được mạnh sức trong linh hồn, cùng biết nguyện ngắm, và mến những sự thương khó Đức Chúa Giêsu, cùng ở khiêm nhường, bằng lòng chịu những sự khốn nạn xấu hổ, cùng sự âu lo lo buồn thế gian, và hằng hằng giữ việc lành phúc đức, cho đến giờ qua khỏi đời này, được giữ một lòng kính mến Đức Chúa Trời, cho được ơn thánh Đức Chúa Giêsu. Amen.
